ابن هبیره

[ویکی فقه] اِبْنِ هُبَیْره، ابوالمظفر عون الدین یحیی بن محمد بن هبیرۀ شیبانی، (۴۹۹-۵۶۰ق/۱۱۰۶-۱۱۶۵م) ادیب، محدث، فقیه حنبلی و وزیر دو تن از خلفای عباسی است.
اگرچه در تبارنامۀ مفصلی نسب او را به بنی بکر بن وائل، از اعراب عدنانی، رسانده اند، اما نویسندگان بعدی غالباً آن را بر ساختۀ دوران وزارت وی دانسته اند. ابن هبیره در روستایی به نام «دور بنی اوقر»،(که بعدها به «دورالوزیر عون الدین» شهرت یافت)، از توابع دُجیل عراق ، زاده شد. پدرش که کشاورز و به روایتی مردی سپاهی بود، او را در کودکی برای تحصیل به بغداد فرستاد و گویا اندکی بعد که هنوز ابن هبیره کودک بود، درگذشت و پس از آن ابن هبیره روزگار را با سختی و تنگدستی می گذرانید و به کارهای مختلف می پرداخت. با این همه به تحصیل علم همت گماشت.ابن هبیره سرانجام در بغداد بر اثر بیماری درگذشت و احتمالاً وی را مسموم کردند و در مدرسه ای که خود برای حنبلیان بنیاد نهاده بود، دفن شد.
← فرزندان
فقه را نزد کسانی چون ابوبکر دینوری و ابوالحسین محمد فرّاء فرا گرفت، از ابومنصور جوالیقی ادب آموخت و نزد ابوعثمان اسماعیل بن محمد بن قیلۀ اصفهانی و ابوالقاسم هبه اللـه بن محمد بن حسین کاتب حدیث خواند و مدتی نیز مصاحبت ابوعبداللـه محمد بن یحیی بن علی زبیدی واعظ را برگزید. همچنین از کسانی چون ابوغالب بن بنا، ابوبکر محمد بن عبدالباقی انصاری، عبدالوهاب انماطی، ابوعثمان ابن مله و ابن زاغونی حدیث شنید. و به روایتی از ابوطالب علوی محمد بن محمد حسنی، نقیب طالبیان بصره، بخش هایی از السنن ابی داوود را فرا گرفت و با اجازۀ او آن را روایت کرد.
شاگردان
عالمان و فقیهان متعددی از ابن هبیره فقه و حدیث و ادب آموخته اند که مشهورترین اینان ابوالفرج عبدالرحمن ابن جوزی است که از وی با عنوان «شیخ» خود یاد کرده است. ابن جوزی یکی از نخستین گزارشگران زندگی ابن هبیره است و روایات او در این باب معتبرترین مأخذ احوال وزیر به شمار می رود و نویسندگان و محققان بعدی عمدتاً از روایات ابن جوزی استفاده کرده اند. افزون بر وی، ابن مارستانیه نیز در شرح حال این وزیر عباسی، اثری با عنوان سیره الوزیر ابن هبیره تألیف کرده است و به نظر می رسد که ابن رجب و ابن خلکان در شرح زندگانی ابن هبیره از آن سود برده باشند. ابن جوزی همچنین بهره هایی علمی را که از ابن هبیره برگرفته، در کتاب المقتبس فی الفوائد العونیه خود منعکس کرده است. وی گزیده ای از مطالب الافصاح استاد را در کتاب محض المحض آورده است. او چندان به استاد نزدیک بوده که چون ابن هبیره درگذشت، این شاگرد وفادار عهده دار غسل او شد.
فعالیت ها
...