ابن نفیس علی بن ابی حزم

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] ابن نفیس، ابوالحسن (ابوالعلاء) علاء الدین علی بن ابی الحزم، ابن نفیس قرشی، پزشک مشهور دمشقی و کاشف گردش ریوی خون است که در ادب، منطق، فلسفه و علوم دینی نیز دستی قوی داشت.
در منابع، به تاریخ تولد ابن نفیس اشاره نشده است، اما با توجه به تاریخ درگذشت او در سال 687ق، می توان گفت در حدود سال 607ق، زاده شده باشد. به هرحال، ابن نفیس در دمشق رشد یافت و نزد کسانی چون ابن نحاس به تحصیل نحو و در بیمارستان نوری نزد عمران اسرائیلی به تحصیل طب پرداخت، اما برجسته ترین استاد او در طب مهذب الدین دخوار است که ابن ابی اصیبعه نیز خود نزد وی شاگردی کرده است. با توجه به تاریخ تولد و درگذشت ابن ابی اصیبعه که هم عصری و تقریباً همسالی او را با ابن نفیس نشان می دهد، دور نیست که وی با ابن نفیس در مجلس این استاد مشهور همدرس بوده باشد.
ابن نفیس پس از تحصیل طب در دمشق، به قاهره رفت و به گفته اسنوی در بیمارستان منصوری به تدریس پرداخت. غلیونجی حدس زده که او احتمالاً در فاصله سال های 633 و 636ق، همراه با ابن ابی اصیبعه به مصر رفته است، اما اگر این همراهی درست باشد، با توجه به آنکه ابن ابی اصیبعه در ربیع الاول 634، به صرخد رفته و در آنجا مقام گزیده است، می بایست آن دو پیش از آن تاریخ، به مصر رفته باشند. از سوی دیگر، از آنجا که بیمارستان منصوری قاهره در 684ق، به دست المنصور سیف الدین قلاوون تأسیس شد، برخلاف آنچه از روایت اسنوی مستفاد می شود، وقتی ابن نفیس بدانجا رسید، هنوز بیمارستان مذکور ساخته نشده بود که وی در آنجا مقام گزیند. در آن روزگار، سلطان بیبرس بند قداری بر مصر فرمان می راند و ابن نفیس می بایست در بیمارستان ناصری به تدریس پرداخته باشد.
ابن نفیس همچنین در مدرسه مسروریه قاهره به تدریس فقه پرداخت. گفته اند که وی چندان به تدریس علاقه داشت که شب و روز نمی شناخت و افزون بر مدرسه و بیمارستان، در خانه نیز مجالس درس تشکیل می داد و برخی از علمای عصر به محضرش می شتافتند. از جمله شاگردان او باید از صفی ابوالفتح مسیحی، سدید دمیاطی، ابوالفرج اسکندری، ابوالفرج ابن قف و ابن ابی حلیقه رئیس الاطباء نام برد.
ابن نفیس، سرانجام به دنبال چند روز بیماری در قاهره درگذشت و شاگردش صفی ابوالفتح مسیحی در رثایش شعر سرود. وی اموال بسیاری بر جای گذارد و چون زن و فرزندی نداشت، املاک و کتابخانه خود را وقف بیمارستان منصوری کرد.
ابن نفیس یکی از برجسته ترین دانشمندانی است که با پدید آوردن آثاری نام خود را در تاریخ پزشکی فرهنگ اسلامی بلندآوازه ساخت. افزون بر آن در فقه و اصول، حدیث، منطق و ادب نیز فضلی تمام داشت. ابن نحاس، دانش او را در نحو ستوده؛ چنان که در این فن، روایاتی از او بر جای مانده است. ابن فضل الله که او را علامه روزگار و پدر همه علوم خوانده، یادآور شده است که ابن نفیس در منطق به شیوه متقدمان تمایل داشت و در طب با جالینوس مخالفت می ورزید.

پیشنهاد کاربران

بپرس