ابن فرات ابوالحسن علی

ابن فُرات، ابوالحسن علی (۲۴۱ـ۳۱۲ق)
(یا: ابوالحسن علی ابن محمد الفرات) وزیر مشهور خلیفه مقتدر عباسی. فرزند محمد بن موسی بود و کارهای دیوانی را زیر نظر برادرش ابوالعباس، رئیس دیوان خراج، آغاز کرد و پس از وی به آن سمت منصوب شد. ابوالحسن در یکی از دوران های حساس خلافت عباسی سه بار در سال های ۲۹۶ـ۲۹۹، ۳۰۴ـ۳۰۶ و ۳۱۱ـ۳۱۲ق به مقام وزارت رسید. وی وزیری کاردان و خاصه در امور مالی دولت بسیار ماهر بود، اما پس از هر بار عزل و به دنبال آن حبس، تغییراتی در خوی و روش او پدید آمد. در اولین دورۀ وزارتش چنان به نیکی و داد رفتار کرد که موجب ستایش مردم شد، اما در دومین، و به ویژه در سومین دورۀ صدارتش، با کمک پسر خود آن چنان به خشونت و قتل و مصادرۀ اموال مردم و دیوانیان پرداخت که همگان از او نفرت یافتند و سنگبارانش کردند. پس از سومین عزل، امرای مخالف او، خلیفه را واداشتند که با اعدام ابوالحسن و پسرش موافقت کند و به این ترتیب وی را در ۷۱سالگی، همراهِ پسرش گردن زدند. ابن فرات مردی فرهیخته بود. او علاوه بر ارج نهادن به علما و طالبان علم، خود اطلاعات وسیع تاریخی داشت و شعر نیز می سرود. تشیع وی و همراهی اش با شیعیان کاملاً آشکار بود؛ چنان که با تعیین مقرری برای گروهی از آن ها سبب افزایش شمار امامیه در بغداد شد.