ابن عطیه مقاتل

[ویکی نور] مقاتل بن عطیه، ملقب به شبل الدوله (د 505ق) شاعر و ادیب بوده است.
وی تقریبا به سراسر ایران آن روزگار سفر کرده است، اما منابع، مطلب عمده ای درباره او بیان نکرده اند و آن مقدار اندکی که معاصرانش نقل کرده بوده اند، گویا از میان رفته است. از جمله این معاصران، یکی رشید وطواط است که مدتی پس از وی زیسته و به اشاراتی مختصر درباره او اکتفا کرده است.
ابوالهیجاء یکی از امیرزادگان عرب بود. در حجاز به دنیا آمد و در همان جا پرورش یافت، اما به سبب کدورتی که بین او و برادرانش رخ داد، به بغداد رفت و از آنجا رهسپار خراسان و غزنه شد و باز به خراسان بازگشت. در آنجا به خدمت خواجه نظام الملک (408 - 485ق) درآمد و نزد وی تقرب یافت، تا آنجا که داماد وی گردید و تا هنگام قتل نظام الملک همچنان در خراسان باقی ماند. ظاهرا به دنبال این ماجرا ابوالهیجاء به بغداد بازگشت، اما پس از چندی به قصد دیدار با ناصرالدین مکرم بن العلاء، وزیر ادب پرور توران شاه، از سلجوقیان کرمان، عازم کرمان شد و برای اطمینان خاطر، از خلیفه المستظهربالله (478 - 512ق) درخواست کرد که نامه ای دایر بر سفارش وی به وزیر کرمان بنویسد. سرانجام با توقیع خلیفه و قصیده ای که خود در مدح وزیر سروده بود، به خدمت مکرم درآمد. این قصیده که بسیار مورد توجه ادبا قرار گرفته، گویا بالغ بر 40 بیت بوده است، اما اینک جز یک بیت از آن در دست نیست.
نحوه صله دادن وزیر نیز در منابع، اندکی متفاوت است، وی با صله های گران، خلعت بسیار و اسبی نیکو به بغداد بازگشت. پس از چندی به ماوراءالنهر و خراسان رفت و در هرات به عشق زنی گرفتار آمد و در این باب، غزل های بسیار سرود، سپس رهسپار مرو شد و در آنجا سکنی گزید، تا سرانجام بیمار شد و در بیمارستان شهر درگذشت.
دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 6، ص 412، به قلم رضوان مساح.
أبهی المداد فی شرح مؤتمر علماء بغداد