ابن طولون محمد بن علی

[ویکی نور] ابن طولون، ابوعبدالله، یا ابوالفضل شمس الدین محمد بن علی بن احمد بن علی بن خمارویه بن طولون دمشقی حنفی، در 12 جمادی الاول سال880ق، در صالحیه واقع در دامنه کوه قاسیون، در نزدیکی دمشق، زاده شد. وی از سوی پدر ترک نژاد و ظاهراًً از نسل امرای طولونی مصر بود.
پدرش شیخ ابوالحسن علاء الدین علی، مردی زاهد و صوفی منش و عمویش قاضی جمال الدین یوسف، مفتی دار العدل دمشق بود و محمد ابن طولون تحت تربیت و مراقبت آن دو و برادر ناتنیش، خواجه برهان الدین ابن قندیل پرورش یافت.
ابن طولون نوشتن را در مکتب مجاور منزل پدری آموخت و به حفظ قرآن پرداخت. 7 ساله بود که حافظ قرآن شد.
وی تحصیلات مقدماتی را، مطابق معمول آن زمان، با حفظ کتاب های درسی چون «المُختار» در فقه حنفی، «المنار» در اصول فقه، «الفیه» ابن مالک و «مقدمه آجرومیه» در نحو، «الحُدود» در علم لغت و «مقدمه جَزَریه» در تجوید، طی سال های 887 تا 894ق، یعنی از 7 سالگی تا 14 سالگی، گذرانید.
وی در همین احوال، یعنی طی سال های 894 تا 901ق، تجوید و قرائت های هفتگانه را از شیخ محیی الدین اَربَدی مُقری فراگرفت. او در اثنای تکمیل قرائت، به علم حدیث نیز که در آن زمان چندان بدان پرداخته نمی شد و از رواج و رونق دیرین افتاده بود، روی آورد و عزم جزم کرد که کار عملی خود را به حدیث منحصر گرداند؛ زیرا معتقد بود که صرف عمر جز در کار قرآن و حدیث بیهوده است.
وی در کنار اشتغالات علمی، یک یا چند سمت اداری و غیر اداری را نیز عهده دار بوده است. نوع سمت هایی که او می پذیرفته، اموری بوده که با کارهای علمی سنخیتی داشته است. وی در سال های واپسین عمر (950ق به بعد) بیمار شد و به سبب دردمندی نتوانست پیشنهاد منصب افتاء مذهب حنفی را که چند سمت علمی و اداری دیگر نیز به همراه داشت، بپذیرد.