ابن صوری رشیدالدین

ابن صوری، رشیدالدّین (صور ۵۷۳ـ۶۳۹ق)
گیاه شناس و پزشک. در نوجوانی به دمشق رفت و به شاگردی موفق الدین عبدالعزیز سُلّمی، طبیب دمشقی، درآمد. کتب طب را نزد ابن یوسف بغدادی خواند. سپس به بیت المقدس رفت و به شاگردی ابوالعباس جیانی درآمد و هم زمان در بیمارستان شهر نیز طبابت می کرد. برای افزودن بر دانش گیاه شناسی خود، به سفر پرداخت. نوادۀ او، علی بن یوسف تنوخی، او را در این سفرها همراهی می کرده است. ابن صوری در سفر ملک عادل ابوبکر احمد ایوبی به مصر همراه او شد و از آن پس پزشک مخصوص او شد و در درمان مجروحان جنگ های صلیبی نقش مؤثری داشت. به دمشق بازگشت و ریاست امور پزشکی این شهر را در دست گرفت. او را می توان نخستین گیاه شناس مدرن دانست؛ زیرا برای شناسایی گیاهان مختلف سفرهای طولانی به مناطقی ازجمله لبنان، عراق، ارمنستان، انطاکیه، آناتولی، قبرس، رودس و سیسیل و دیگر جاها کرد؛ از طرفی گیاهان را در سه مرحلۀ رشد، یعنی آغاز رشد، کامل شدن رشد و زمان باروری و در آخر خزان و خشک شدن گیاه، را مطالعه و نقاش همراه او در این سفرها آن ها را به تصویر درمی آورد و این نخستین دایرةالمعارف مصور گیاهان در دنیای عرب بود. متأسفانه این اثر عظیم با نام الادویة المفردة اکنون در دست نیست، اما گویا تا مدت ها مرجع دانشمندان اروپایی بوده است. اثر نوادۀ او با نام کتاب الاشرف فی صناعة الدریاق که در آن تجربه های علمی تنوخی در سفرهایش آمده است شاید بتواند ادعایی بر کارهای مهم ابن صوری باشد. آثار ابن صوری عبارت اند از الادویة المفردة، تذکرة الکحالین (تنها اثر بازمانده از ابن صوری)، الّردُّ علی کتاب التاج البلغاری فی الادویة المفردة و تعالیق و فوائد و وصایا طبیة. میان ابن صوری و ابن اصیبعة رابطۀ دوستی علمی خوبی بوده است، اما گویا با ابن بیطار، هم عصر و همشهری خود، میانۀ خوبی نداشته است؛ زیرا ابن بیطار در اثرش هیچ نامی از او نبرده است.