ابن سینا حسین بن عبدالله

ابن سینا، حسین بن عبدالله (خرمَیْثَن ۳۷۰ـ همدان ۴۲۸)
ابن سینا، حسین بن عبدالله
ابن سینا، حسین بن عبدالله
ابن سینا، حسین بن عبدالله
ابن سینا، حسین بن عبدالله
ابن سینا، حسین بن عبدالله
(ملقب به شرف الملک و شیخ الرئیس و معروف به ابوعلی سینا) فیلسوف و پزشک بزرگ ایرانی. بر پایۀ زندگی نامه ای که شاگردش ابوعبید جوزجانی تحریر و تکمیل کرده است، در روستای افشنه از توابع خَرمَیثن بخارا از مادری به نام ستاره زاده شد. پدرش، عبدالله، گرایش های اسماعیلی داشت و از کارگزاران دستگاه نوح بن منصور سامانی بود و بالتبع ابن سینا از همان اوان رشد با برخی از تعلیمات اسماعیلی آشنا شد، ولی بدان گرایش نیافت. در کودکی به آموزش ادبیات پرداخت و در ۱۰ سالگی حافظ قرآن شد. پدرش وی را برای یادگیری حساب و فقه نزد محمود مسّاحیِ سبزی فروش و اسماعیل زاهد معرفی کرد. پس از چندی با ورود ابوعبدالله حسین ناتلی به بخارا، به محضر وی رفت و کتاب ایساغوجی فرفوریوس و بخشی ازاصول هندسۀ اقلیدس و مجسطی بطلمیوس را نزد وی فراگرفت. ناتلی پدر ابن سینا را واداشت که فرزندش را یکسره به کسب دانش گمارد. در این اوان ابن سینا به تحصیل پزشکی پرداخت، تا بدان جا که در ۱۶ سالگی افزون بر دانش گسترده اش در علوم عقلی، سرآمد پزشکان عصر شد. یک سال و نیم دیگر، به بازنگری متون منطقی و کلامی اشتغال یافت، تا آن که درپی بیماری نوح بن منصور سامانی، جهت معالجۀ او به دربار راه یافت. همزمان با فوت پدرش در ۲۲سالگی و زوال حکومت سامانیان، در حدود ۳۹۲ق به گرگانج نزدیک خوارزم رفت و توجه ابوالحسین سهیلی، وزیر علی بن مأمون خوارزمشاهی، را به خود جلب کرد. گویا به واسطۀ تعرض سلطان محمود غزنوی به گرگانج، در حدود ۴۰۲ق، به قصد دربار قابوس بن وشمگیر به گرگان رفت و در همان جا ابوعبید جوزجانی به وی پیوست. در حدود ۴۰۴ق به ری مسافرت کرد و مالیخولیای مجدالدولۀ بویهی را معالجه کرد. سپس به همدان رفت و بیماری قولنج شمس الدولۀ دیلمی، فرمانروای همدان و کرمانشاه، را درمان کرد و به منصب وزارت وی گمارده شد. در این اوان به دلایل سیاسی به مدت چهار ماه در قلعۀ فردجان همدان محبوس بود تا آن که سرانجام در ۴۱۴ق به اصفهان رفت و از مقرّبان علا ءالدولۀ کاکویه شد و تا زمانمرگش، که چندی پس از حملۀ غزنویان به اصفهان بود، به روایتی در اصفهان ماند و به روایت دیگر به همدان رفت و در ۵۸سالگی درگذشت. ابن سینا اگرچه همواره به عنوان فیلسوفی مشایی شناخته شده، ولی اصالت فکری او در مقابل ارسطو و فارابی کاملاً مشهود است. ابن سینا، برخلاف ارسطو که بحث طبیعیات و الهیات را بر محور ماده و صورت مطرح می کرد، برای نخستین بار موضوع فلسفه را وجود دانست و با نگرشی نو به تحلیل مباحث فلسفی، حتی جوهر و عرض، پرداخت. وی در مباحث الهیات به معنی اخص با بهره از همین مفهوم، به طرحی نو از اثبات واجب دست یازید و در مقام تصحیح صدور کثیر از واحد با عدول از مبانی ارسطویی با گرایش به آرای نوافلاطونیانی همچون فارابی، نظریۀ فیض را مدّ نظر قرار داد. افزون بر این، طرح جدید او در تدوین مبانی عقلی عرفان در نمط های پایانی کتاب اشارات بایستۀ ذکر است. پس از فلسفه عمدۀ شهرت ابن سینا در جهان اسلام و دنیای مسیحیت مباحث پزشکی، و بعضاً ریاضی و طبیعی او بوده است. مشاهدات بالینی در پزشکی، بررسی بیماری قند یا دیابت (= در آثار ابن سینا دیابیطُس آمده)، طبقه بندی تومورهای سرطانی و نحوه گسترش (متاستاز) آن ها، آسیب شناسی دستگاه تنفسی، تحلیل بیماری های روانی، ابتکارات رصدی، تحلیل های نو از رخدادهای طبیعی و کیفیت تطبیق اوزان عروضی بر لحن های موسیقی از مباحثی است که ابن سینا با شیوه ای بدیع بدان ها پرداخته است. از ابن سینا افزون بر چهار اثر فارسیِ دانشنامۀ علایی، رگ شناسی، کنوزالمعزّمین و فن جرثقیل (دو رساله اخیر از آثار منسوب به اوست)، در حدود ۱۳۰ نگارش اصیل در دانش های گوناگون گزارش شده است، که مشهورترین آن ها عبارت اند از شفاء (مفصل ترین مجموعۀ چند دانشی علوم عقلی و طبیعی در جهان اسلام)؛ قانون (مفصل ترین و مؤثرترین کتاب طبی در جهان تا قرن ۱۷م) النجاة؛ الاشارات و التنبیهات؛ عیون الحکمة؛ المبدأ و المعاد؛ المباحثات؛ التعلیقات. آثار منظومی نیز به عربی و فارسی از او برجای مانده است. مهم ترین آثار شعری عربی وی عبارت اند از قصیدۀ عینیه،ارجوزة طِبیة و ادویة قلبیة..