ابن جوزی ابوالفرج

ابن جوزی، ابوالفرج (۵۱۱ـ۵۹۷ق)
فقیه، مورخ و واعظ حنبلی مذهب. با شش خلیفۀ عباسی معاصر بود. بیشتر عمر در بغداد به سر برد و بر چند مدرسه ریاست داشت. در خلافت مُقتَفی شهرتی در وعظ به هم رسانید، چنان که در گفته ای مبالغه آمیز، شمار حاضرانِ منبر او ۳۰۰هزار تن بوده اند. رمز توفیق ابن جوزی تبلیغ مذهب حَنبَلی و استعداد خارق العاده اش در سخنوری بود، و با نفوذی که از همین طریق در میان عموم پیدا کرده بود، وجودش برای خلفایی که با سپاه سلجوقیان در کشاکش بودند، اهمیت بسیار داشت. با تغییر سیاست خلفای بعدی، ابن جوزی نیز نفوذ خود را ازدست داد و سرانجام سال ها در واسط به حال تبعید زیست (۵۹۰ـ۵۹۵ق). از صوفیان به شدت انتقاد می کرد و بدعت های بسیاری را به ایشان نسبت می داد. همچنین هیچ چیز را برای عوام زیان بخش تر از علم کلام نمی دانست. تألیفات وی فراوان است و شمار آثارش را از ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ گفته اند. تألیفاتش حاوی جنبه های متعدد از فرهنگ اسلامی ازجمله حدیث، شریعت، قرآن و تاریخ است. از آثار مهم اوست: مُنتَظم، در تاریخ خلافت از ۲۵۷ تا ۵۷۴ق؛ التَبشِره، در وعظ و خطابه؛ القُصّاص و الُمذَکّرین، در همان موضوع؛ ذَمّ الهوی؛ اخبار الظِراف؛ اخبار الاَذکیاء؛ اخبار الحَمقاء و الُمغَفَّلین؛ کتاب الخَوایتم؛ تَلبیس ابلیس یا نقد العلم و العلماء؛ اعلام الاحیاء، در نقد احیاء العلوم غزالی؛ فنون الافنان؛ صفت الصَفوة. ظاهراً شعر نیز می گفته و دفتری نیز ترتیب داده بود که ازمیان رفته است.