[ویکی نور] «ابوجعفر احمد بن ابراهیم بن ابی خالد جزار» معروف به اِبن جزّار، پزشک و مورخ مشهور مغربی است. نخستین گزارش گر زندگی این دانشمند، ابن جلجل است که گزاش او با اندکی کاستی و افزودگی منشأ نوشته های بعدی شده است. ابن جلجل با این که معاصر ابن جزار بود، تاریخ تولد و وفات او را یاد نکرده و منابع بعدی نیز غالباً متذکر آن نشده اند، اما ابن عذاری که حدود 3 قرن پس از ابن جزار می زیسته، تاریخ مرگ او را ضبط کرده است و از آنجا که به اخبار مغرب دسترسی داشته، گفته او دور از اعتبار به نظر نمی رسد.
به هر حال ابن جزار در قیروان زاده شد. از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست، اما با توجه به این که در هنگام مرگ کمی بیش از 80 سال از عمر او می گذشت، می بایست چند سال پیش از 289ق (902م) متولد شده باشد. پدر و عمویش طبیب بودند. ظاهراً او نیز پزشکی را از آنان و احتمالاً نزد استادان دیگر آموخت و سپس نزد اسحاق بن سلیمان اسرائیلی، طبیب مشهور عبیدالله المهدی (296ق-322ق)، به تکمیل دانش خود پرداخت.
بر پایه برخی شواهد تاریخی، می توان دریافت که ارتباط ابن جزار با اسحاق بن سلیمان، فراتر از رابطه شاگردی و استادی بوده است؛ مثلاًً ابن جزار در کتاب از میان رفته اش، «اخبار الدوله»، از اسحاق ابن سلیمان سخنی نقل کرده که از فحوای آن چنین برمی آید که آن دو را دوستی و مصاحبتی در بین بوده است.
ابن جزار پیرو یکی از مذاهب تسنن و به احتمال بسیار زیاد مالکی بود. زیرا از یک سو ابن صاعد او را نیکو مذهب شمرده و از سوی دیگر قاضی عیاض مالکی مکرر به نقل از آثار او پرداخته است. افزون بر این ها، رواج کامل مذهب مالکی در افریقیه به روزگار ابن جزار و بی اعتنایی او به امیران و خلفای فاطمی شیعی مذهب، که در بیشتر منابع به آن اشاره شده است می تواند مؤید این نظر باشد.
ابن جزار از ویژگی های رفتاری برجسته ای برخوردار بود. هیچ گاه با بزرگان و وابستگان دولت انس نگرفت. داستانی از او نقل شده است که بی اعتنایی او را به دولتمردان می رساند: فرزند بیمار قاضی نعمان را که از مردان برجسته دستگاه خلافت المعزلدین الله (341ق- 365ق) بود، بی آن که به دیدار بیمار رود، تنها با مشاهده تفسره اش معالجه کرد. چون قاضی نعمان پس از بهبود فرزند، برای وی نامه تشکرآمیزی همراه با چندین جامه و 300 دینار زر فرستاد، ابن جزار نپذیرفت و گفت: به خدا هیچ یک از دولتمردان معد (المعز لدین الله) را بر من نعمتی نیست. به گفته یاقوت و صفدی، داروهایش را به رایگان می داد. در هنگام مرگ ثروت هنگفتی شامل پول نقد و کتاب های طبی و غیر طبی بسیار از او به جای ماند. ابوحفص عمر بن بریق اندلسی که 6 ماه نزد وی شاگردی کرده بود، کتاب «زاد المسافر» او را به اندلس برد و از این طریق نام ابن جزار را به آن دیار رسانید. گفته اند خود ابن جزار نیز در زمان حیات، قصد سفر به اندلس داشت، اما هرگز بدان اقدام نکرد.
چنان که از عنوان آثار ابن جزار و نقل قول نویسندگان و دانشمندان بعد از او از آن آثار برمی آید، ابن جزار گذشته از پزشکی که در آن مشهور بود، به ویژه در تاریخ و نیز در مطالعات جغرافیایی و حکمت و فلسفه دستی داشت. کثرت این آثار نشان دهنده آن است که وی زندگی عزلت جویانه و فراغتی را که در سایه ثروت خویش داشت، به خدمت علم و تحریر آثاری ارزشمند درآورده بود:
به هر حال ابن جزار در قیروان زاده شد. از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست، اما با توجه به این که در هنگام مرگ کمی بیش از 80 سال از عمر او می گذشت، می بایست چند سال پیش از 289ق (902م) متولد شده باشد. پدر و عمویش طبیب بودند. ظاهراً او نیز پزشکی را از آنان و احتمالاً نزد استادان دیگر آموخت و سپس نزد اسحاق بن سلیمان اسرائیلی، طبیب مشهور عبیدالله المهدی (296ق-322ق)، به تکمیل دانش خود پرداخت.
بر پایه برخی شواهد تاریخی، می توان دریافت که ارتباط ابن جزار با اسحاق بن سلیمان، فراتر از رابطه شاگردی و استادی بوده است؛ مثلاًً ابن جزار در کتاب از میان رفته اش، «اخبار الدوله»، از اسحاق ابن سلیمان سخنی نقل کرده که از فحوای آن چنین برمی آید که آن دو را دوستی و مصاحبتی در بین بوده است.
ابن جزار پیرو یکی از مذاهب تسنن و به احتمال بسیار زیاد مالکی بود. زیرا از یک سو ابن صاعد او را نیکو مذهب شمرده و از سوی دیگر قاضی عیاض مالکی مکرر به نقل از آثار او پرداخته است. افزون بر این ها، رواج کامل مذهب مالکی در افریقیه به روزگار ابن جزار و بی اعتنایی او به امیران و خلفای فاطمی شیعی مذهب، که در بیشتر منابع به آن اشاره شده است می تواند مؤید این نظر باشد.
ابن جزار از ویژگی های رفتاری برجسته ای برخوردار بود. هیچ گاه با بزرگان و وابستگان دولت انس نگرفت. داستانی از او نقل شده است که بی اعتنایی او را به دولتمردان می رساند: فرزند بیمار قاضی نعمان را که از مردان برجسته دستگاه خلافت المعزلدین الله (341ق- 365ق) بود، بی آن که به دیدار بیمار رود، تنها با مشاهده تفسره اش معالجه کرد. چون قاضی نعمان پس از بهبود فرزند، برای وی نامه تشکرآمیزی همراه با چندین جامه و 300 دینار زر فرستاد، ابن جزار نپذیرفت و گفت: به خدا هیچ یک از دولتمردان معد (المعز لدین الله) را بر من نعمتی نیست. به گفته یاقوت و صفدی، داروهایش را به رایگان می داد. در هنگام مرگ ثروت هنگفتی شامل پول نقد و کتاب های طبی و غیر طبی بسیار از او به جای ماند. ابوحفص عمر بن بریق اندلسی که 6 ماه نزد وی شاگردی کرده بود، کتاب «زاد المسافر» او را به اندلس برد و از این طریق نام ابن جزار را به آن دیار رسانید. گفته اند خود ابن جزار نیز در زمان حیات، قصد سفر به اندلس داشت، اما هرگز بدان اقدام نکرد.
چنان که از عنوان آثار ابن جزار و نقل قول نویسندگان و دانشمندان بعد از او از آن آثار برمی آید، ابن جزار گذشته از پزشکی که در آن مشهور بود، به ویژه در تاریخ و نیز در مطالعات جغرافیایی و حکمت و فلسفه دستی داشت. کثرت این آثار نشان دهنده آن است که وی زندگی عزلت جویانه و فراغتی را که در سایه ثروت خویش داشت، به خدمت علم و تحریر آثاری ارزشمند درآورده بود:
wikinoor: ابن_جزار،_احمد_بن_ابراهیم