ابن جباره مقدسی احمد بن محمد

[ویکی نور] ابن جُباره، ابوالعباس احمد بن محمد بن عبدالولی مقدسی مرداوی، ملقب به شهاب الدین، مقری، فقیه، نحوی و مفسر سده های 7 و 8ق، بوده است.
وی فرزند یکی از علمای بزرگ حنبلی است. نسبت «مرداوی» اشاره به این نکته دارد که اصل این خاندان از قریه «مردا» در حومه نابلس بوده است. وی در فاصله سال های 647 - 649ق، احتمالاً در مردا چشم به جهان گشود و از کودکی تحت مراقبت پدرش آغاز به تحصیل کرد. وی بعد از 680ق به مصر سفر کرد و در مدت اقامت طولانی خود در آن دیار از محضر بزرگانی چون حسن راشدی، ابن نحاس و قرافی به ترتیب علوم قرائت، نحو و اصول فقه را فراگرفت. از مشایخ سایر بلاد چون خطیب مردا، کرمانی و ابن عبدالدائم نیز بهره جست و از برخی دیگر حدیث شنید، سپس حج گزارد و مدتی مجاور مکه شد. آنگاه به دمشق رفت و در صالحیه اقامت گزید و مجلس درس دائر کرد. از مهم ترین شاگردان ابن جباره که در قدس و دمشق از او بهره برده اند، می توان از شمس الدین ذهبی و علم الدین برزالی نام برد.
ابن جباره پس از ترک دمشق به حلب رفت و مدتی در آن شهر اقامت گزید و به تدریس پرداخت. از شاگردان مهم او در این دوره می توان زین الدین ابن وردی را ذکر کرد. وی با وجود اینکه علوم مختلف اسلامی را تحصیل کرده، در نحو و تفسیر نیز تألیفاتی داشت، شهرت خود را بیشتر مدیون علم قرائت بود که آن را نزد مشایخ بزرگ مصر و شام فراگرفته بود. در این فن آثار متعددی نیز تألیف نمود و شاگردانی همچون شریف احمد بن قرمی، عبدالله بن سلیمان مراکشی، عبدالرحمان بن ابی بکر کرکی، احمد بن نحله، ابوالمعالی محمد بن لبان و ابواسحاق ابراهیم بن احمد شامی تربیت کرد.
مجیرالدین می گوید که مشیخه بیت المقدس به او منتهی می شد. ابن وردی نیز از او به عنوان یک فقیه و اصولی یاد کرده است. مذهب فقهی او همچون پدرش «حنبلی» بود. ابن جباره در اواخر عمر به قدس بازگشت و سحرگاه روز یک شنبه 4 رجب 728ق همان جا بدرود حیات گفت و در جامع دمشق بر او نماز غائب خوانده شد.
علاوه بر این آثاری از قبیل شرح قصیده نونیه سخاوی در تجوید و شرح الفیه ابن معطی در نحو نیز به وی نسبت داده شده است.
کاظم موسوی بجنوردی، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص203، چاپ دوم، تهران، 1374، مقاله به قلم احمد پاکتچی.