ابن بیطار عبدالله بن احمد

[ویکی نور] «ضیاء الدین ابومحمد عبد الله بن احمد بن البیطار المالقی معروف به ابن بیطار»، از دانشمندان نامدار اسپانیای اسلامی (اندلس) است که در شهر مالقه در اندلس در نیمه دوم قرن ششم هجری در یک خانواده اهل علم متولد شد. اگرچه اطلاعات دقیقی در مورد دوران کودکی و نوجوانی او در دست نیست، اما او در اشبیلیه نزد برخی از اساتید از جمله نزد ابوالعباس نباتی متوفی به سال 637ق، و ابن الحجاج الاشبیلی و عبد الله بن صالح الکتامی شاگردی نموده است.
ابن بیطار بعد از فراگیری علوم گیاهی در حوالی سال 617ق، درحالی که حدود 20 سال داشت، اندلس را به مقصد مغرب اقصی و الجزایر و تونس و لیبی فعلی به منظور فراگیری علوم گیاهی ترک کرد، از آنجا به آسیای صغیر (ترکیه فعلی) و یونان و بیزنطه (روم) و سپس به ایران و عراق و شام و مصر سفر کرده است و در مصر به محضر الملک الکامل محمد بن ابی بکر بن ایوب رسید و توانست در آنجا مسئول گیاه شناسان آنجا شود و پس از درگذشت محمد بن ابی بکر بن ایوب به خدمت پسرش صالح نجم الدین رسید. وی تا اواخر عمر در دمشق مستقر شده و شاگردان فراوانی داشته است و بالاخره در همین شهر در سال 646ق، وفات یافته است.
از ابن بیطار آثار متعددی در پزشکی و داروسازی به جای مانده است؛ رسالة فی الأغذیة و الأدویة؛ مقالة فی اللیمون؛ کتاب الإبانة و الإعلام بما فی المنهاج من الخلل و الأوهام (ابن بیطار در این کتاب به انتقاد از کتاب ابن جزله متوفی به سال 498ق، تحت عنوان منهاج البیان فی ما استعمله الإنسان پرداخته است)؛ کتاب تفسیر کتاب دیاسقوریدوس؛ کتاب الأفعال العجیبة و الخواص الغریبة و کتاب میزان الطبیب نیز ظاهرا از او است لیکن در مورد 2 کتاب اخیر اطلاعی در دست نیست.
شهرت ابن بیطار بیشتر به خاطر تالیف دو اثر مهم «المغنی فی الأدویة المفردة» و کتاب «الجامع فی الأدویة المفردة» است که این کتاب را ابن بیطار به نام سلطان ایوبی ملک صالح نجم الدین، حوالی سال 635ق، تالیف نموده است.
1. برگرفته از مقدمه کتاب الجامع فی الأدویة المفردة، به قلم دکتر محمدمهدی اصفهانی ، ص 3.
2. مقاله الفاظ من جامع المفردات، به قلم دکتر سلیم نعیمی در فصلنامه مجموعه علوم انسانی، شماره 29، سال 1398ق.