[ویکی نور] «ابن بادیس، عبدالحمید بن محمد المصطفی بن مکّی بن بادیس صنهاجی»، مصلح و متفکر الجزایری در قسنطینه از مراکز فرهنگی مهم الجزایر در ربیع الثانی 1307ق (دسامبر 1889) زاده شد.
خاندان وی که از تبار معز بن بادیس بنیان گذار نخستین دولت صنهاجی بود، از بزرگ ترین خاندان های کهن و متنفذ شرق الجزایر بشمار می رفت و با حکومت فرانسه همکاری داشت. مکی بن بادیس، پدربزرگ عبدالحمید در 1281ق / 1864م، از دست ناپلئون سوم به دریافت نشان نایل شد و پدرش محمد المصطفی، عضو مجلس عالی الجزایر بود.
ابن بادیس مقدمات ادب و علوم اسلامی را در زادگاه خود فراگرفت و در 13 سالگی قرآن را از بر کرد. در آغاز جوانی همسر برگزید و در 1326ق، برای تحصیل در جامع زیتونه به تونس رفت و نزد عالمانی چون شیخ محمد نخلی قیروانی، علامه محمدطاهر بن عاشور، شیخ محمد خضر حسین و شیخ صالح النیفر به شاگردی پرداخت.
در 1330ق، حج گزارد و در بازگشت از لبنان و سوریه به مصر رفت و از پیشوایان دینی آنجا اجازه حدیث و روایت گرفت. سپس به قسنطینه بازگشت و در مسجد الاخضر به تربیت شاگردان و مبارزه با خرافه پرستی همت گماشت و از این پس تا پایان عمر (حتی به هنگامی که تلاش هایش جنبه سیاسی تند و تعیین کننده پیدا کرد)، به این امور پرداخت:
انتشار مجله های المنتقد، السنة، الصراط، الشریعة، الشهاب (که بارها با مصادره و لغو امتیاز روبه رو شد)، نگارش مقاله های بسیار در زمینه مسائل گوناگون دینی، اجتماعی و سیاسی، گسترش آموزش عمومی از رهگذر تأسیس مدرسه های پسرانه و دخترانه، ایجاد کانون هایی برای نشر آثار فرهنگی، بنیاد نهادن چاپخانه ای در قسنطینه، تشکیل انجمنی از جوانان برای فراگیری موسیقی و هنرهای دیگر، فرستادن طلبه به مراکز مهم علمی مانند الازهر، زیتونه و قرویین، پایه گذاری جمعیت بازرگانان مسلمان، تأسیس پرورشگاه اسلامی و دیگر مؤسسه های خیریه برای رسیدگی به بی سرپرستان.
بی گمان در میان کارهای ابن بادیس، از همه مهم تر تأسیس جمعیت علمای الجزایر در 1350ق است. این جمعیت، اگرچه در آغاز کار هدف اخلاقی داشت و شاید الگوی آنان جماعت المنار رشید رضا در مصر بود، اما به تدریج در پرتو اندیشه ها و کارهای ابن بادیس گام های بلندتری برداشت و سرانجام به مهم ترین سازمان سیاسی برای مقاومت در برابر استعمار فرانسه تبدیل شد و دامنه کارش به جایی رسید که پس از تشکیل کنگره اسلامی در 1355ق، برای مطالبه استقلال به پاریس رفت و در برابر مسائل حساسی همچون ممنوعیت آموزش زبان عربی و الحاق الجزایر به خاک فرانسه به مخالفت برخاست.
خاندان وی که از تبار معز بن بادیس بنیان گذار نخستین دولت صنهاجی بود، از بزرگ ترین خاندان های کهن و متنفذ شرق الجزایر بشمار می رفت و با حکومت فرانسه همکاری داشت. مکی بن بادیس، پدربزرگ عبدالحمید در 1281ق / 1864م، از دست ناپلئون سوم به دریافت نشان نایل شد و پدرش محمد المصطفی، عضو مجلس عالی الجزایر بود.
ابن بادیس مقدمات ادب و علوم اسلامی را در زادگاه خود فراگرفت و در 13 سالگی قرآن را از بر کرد. در آغاز جوانی همسر برگزید و در 1326ق، برای تحصیل در جامع زیتونه به تونس رفت و نزد عالمانی چون شیخ محمد نخلی قیروانی، علامه محمدطاهر بن عاشور، شیخ محمد خضر حسین و شیخ صالح النیفر به شاگردی پرداخت.
در 1330ق، حج گزارد و در بازگشت از لبنان و سوریه به مصر رفت و از پیشوایان دینی آنجا اجازه حدیث و روایت گرفت. سپس به قسنطینه بازگشت و در مسجد الاخضر به تربیت شاگردان و مبارزه با خرافه پرستی همت گماشت و از این پس تا پایان عمر (حتی به هنگامی که تلاش هایش جنبه سیاسی تند و تعیین کننده پیدا کرد)، به این امور پرداخت:
انتشار مجله های المنتقد، السنة، الصراط، الشریعة، الشهاب (که بارها با مصادره و لغو امتیاز روبه رو شد)، نگارش مقاله های بسیار در زمینه مسائل گوناگون دینی، اجتماعی و سیاسی، گسترش آموزش عمومی از رهگذر تأسیس مدرسه های پسرانه و دخترانه، ایجاد کانون هایی برای نشر آثار فرهنگی، بنیاد نهادن چاپخانه ای در قسنطینه، تشکیل انجمنی از جوانان برای فراگیری موسیقی و هنرهای دیگر، فرستادن طلبه به مراکز مهم علمی مانند الازهر، زیتونه و قرویین، پایه گذاری جمعیت بازرگانان مسلمان، تأسیس پرورشگاه اسلامی و دیگر مؤسسه های خیریه برای رسیدگی به بی سرپرستان.
بی گمان در میان کارهای ابن بادیس، از همه مهم تر تأسیس جمعیت علمای الجزایر در 1350ق است. این جمعیت، اگرچه در آغاز کار هدف اخلاقی داشت و شاید الگوی آنان جماعت المنار رشید رضا در مصر بود، اما به تدریج در پرتو اندیشه ها و کارهای ابن بادیس گام های بلندتری برداشت و سرانجام به مهم ترین سازمان سیاسی برای مقاومت در برابر استعمار فرانسه تبدیل شد و دامنه کارش به جایی رسید که پس از تشکیل کنگره اسلامی در 1355ق، برای مطالبه استقلال به پاریس رفت و در برابر مسائل حساسی همچون ممنوعیت آموزش زبان عربی و الحاق الجزایر به خاک فرانسه به مخالفت برخاست.
wikinoor: ابن_بادیس،_عبدالحمید