ابن بابک
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
عبدالصمد بن بابک شهرت یافته به ابن بابک ( ۹۵۱م - ۱۰۱۹م ) ( نسب:ابوالقاسم عبدالصمد بن منصور بن حسین بن بابک ) شاعر ایرانی عرب زبان بود که بیشتر در بغداد می زیست و با صاحب بن عباد وابستگی داشت.
اکثر نویسندگان متقدم تا متأخر، همه دو سه روایت از زندگانی ابن بابک نقل کرده اند؛ برپایهٔ گزارش منابع، او به صاحب بن عباد پیوست، زمستان ها را نزد او، و تابستان ها را در موطن خویش ( ؟ ) می گذراند؛ علاوه بر این، به بلاد گوناگون نیز سفر می کرد. آورده اند روزی در مجلسِ صاحب، او را به سرقت اشعار ابن نباته متهم کردند؛ صاحب وی را بیازمود و چون به زبردستی او ایمان بیافت، اتهام زننده را نکوهید.
... [مشاهده متن کامل]
وی عاقبت در بغداد درگذشت. از اشعار او پیداست که زندگیش از برخی حوادث تهی نبوده است؛ مثلاً دانسته است که او هنگام کشمکش های دیلمیان با امیران جنوب عراق، چندی در کوفه پنهان شد؛ یا چون از ری به بغداد رفت، چندی به زندان شرف الدوله افتاد؛ اما هیچ یک از این ماجراها در منابع منعکس نیست.
ثعالبی گوید شعر او گاه استواری و فصاحت قدما را دارد و گاه ظرافت نوخاستگان را. نویسندگانی چون جرجانی و راغب بارها به ابیات او استشهاد کرده اند. با این همه، دیوان او چندان شهرت نیافت و نسخ آن نادر ماند. چنین نقل شده که وقتی ثعالبی در پی اشعار ابن بابک بود، آگاه شد که ابونصر سهل بن مرزبان از بغداد، مجموعهٔ اشعار ابن بابک را از خود او خواسته است و ابن بابک نیز آثار خود را در مجلدی سخت زیبا و به خطی بسیار خوش برای او فرستاده است. ابن خلکان و ذهبی، دو سده و نیم پس از آن، دیوان ابن بابک را ۳ جلدی توصیف کرده اند. از آن پس دیگر کسی از دیوان کامل او اطلاعی به دست نداده است تا اینکه در عصر حاضر، بروکلمان دو نسخه، یکی ناقص و دیگری ظاهراً کامل از آن را معرفی کرده است.
ابن بابک در زمانی می زیست که عضدالدولهٔ دیلمی درگذشته بود و شاهزادگان دیلمی هر یک گوشه ای از خاک ایران و عراق را گرفته، سودای شاهنشاهی در سر می پروراندند. در آن زمان اختلاف میان امیران دیلمی فزونی یافته بود. اما ابن بابک همهٔ شاهان و امیران عصر خویش را از بغداد گرفته تا کرمان و گرگان مدح گفته و کمتر در دام جدال های سیاسی گرفتار آمده است؛ فهرست ممدوحان او سخت مفصل است. وی حتی از مدح سلطان محمود غزنوی که از خاور برآمده بود و قدرت روزافزون می یافت و کیان پادشاهی دیلمی را تهدید می کرد، نیز چشم نپوشید.
اکثر نویسندگان متقدم تا متأخر، همه دو سه روایت از زندگانی ابن بابک نقل کرده اند؛ برپایهٔ گزارش منابع، او به صاحب بن عباد پیوست، زمستان ها را نزد او، و تابستان ها را در موطن خویش ( ؟ ) می گذراند؛ علاوه بر این، به بلاد گوناگون نیز سفر می کرد. آورده اند روزی در مجلسِ صاحب، او را به سرقت اشعار ابن نباته متهم کردند؛ صاحب وی را بیازمود و چون به زبردستی او ایمان بیافت، اتهام زننده را نکوهید.
... [مشاهده متن کامل]
وی عاقبت در بغداد درگذشت. از اشعار او پیداست که زندگیش از برخی حوادث تهی نبوده است؛ مثلاً دانسته است که او هنگام کشمکش های دیلمیان با امیران جنوب عراق، چندی در کوفه پنهان شد؛ یا چون از ری به بغداد رفت، چندی به زندان شرف الدوله افتاد؛ اما هیچ یک از این ماجراها در منابع منعکس نیست.
ثعالبی گوید شعر او گاه استواری و فصاحت قدما را دارد و گاه ظرافت نوخاستگان را. نویسندگانی چون جرجانی و راغب بارها به ابیات او استشهاد کرده اند. با این همه، دیوان او چندان شهرت نیافت و نسخ آن نادر ماند. چنین نقل شده که وقتی ثعالبی در پی اشعار ابن بابک بود، آگاه شد که ابونصر سهل بن مرزبان از بغداد، مجموعهٔ اشعار ابن بابک را از خود او خواسته است و ابن بابک نیز آثار خود را در مجلدی سخت زیبا و به خطی بسیار خوش برای او فرستاده است. ابن خلکان و ذهبی، دو سده و نیم پس از آن، دیوان ابن بابک را ۳ جلدی توصیف کرده اند. از آن پس دیگر کسی از دیوان کامل او اطلاعی به دست نداده است تا اینکه در عصر حاضر، بروکلمان دو نسخه، یکی ناقص و دیگری ظاهراً کامل از آن را معرفی کرده است.
ابن بابک در زمانی می زیست که عضدالدولهٔ دیلمی درگذشته بود و شاهزادگان دیلمی هر یک گوشه ای از خاک ایران و عراق را گرفته، سودای شاهنشاهی در سر می پروراندند. در آن زمان اختلاف میان امیران دیلمی فزونی یافته بود. اما ابن بابک همهٔ شاهان و امیران عصر خویش را از بغداد گرفته تا کرمان و گرگان مدح گفته و کمتر در دام جدال های سیاسی گرفتار آمده است؛ فهرست ممدوحان او سخت مفصل است. وی حتی از مدح سلطان محمود غزنوی که از خاور برآمده بود و قدرت روزافزون می یافت و کیان پادشاهی دیلمی را تهدید می کرد، نیز چشم نپوشید.
