[ویکی نور] ابن ابی یَعلی، ابوالحسین محمد بن محمد بن حسین بن محمد بن خلف بن فرّاء (451-526ق1059/-1131م)، محدّث، اصولی، مورّخ، قاضی و فقیه حنبلی بغدادی است.
ابن عساکر و یافعی در بسیاری از موارد او را ابن الفرّاء نامیده اند. کلمه فَراء به معنای پوستیندوز است و ظاهراً چنانکه سمعانی اشاره کرده، نیاکان وی پوستین دوز یا پوستین فروش بوده اند.
وی در بغداد متولد شد و مقدمات علوم را در زادگاه خویش فراگرفت. به نوشته صفدی در نوجوانی از پدر خویش ابویعلی محمد (د 458ق)، نیای مادریش جابر بن یاسین، ابوجعفر محمد بن مسلمه، عبدالصمد بن مأمون، خطیب بغدادی، ابوالحسین بن مهتدی، ابومظفر هنّاد نسفی و دیگران حدیث شنید. قرائت را در بعضی روایات آن نزد ابوبکر خیاط فراگرفت و فقه را نزد شریف ابوجعفر آموخت و ابومحمد جوهری به وی اجازه روایت داد. بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و از او روایت کرده اند که از جمله آنان ابوالقاسم علی بن حسن بن عساکر (د 571ق)، ابوطاهر احمد ابن محمد سِلَفی اصفهانی (د 576ق)، عبدالله بن احمد بن خشاب بغدادی (د 567ق) و جمعی دیگر را می توان نام برد. ابن عساکر در تاریخ خود از او بسیار روایت کرده است. سمعانی می گوید: ابن ابی یعلی در سال های آخر عمر خود به من اجازه روایت داد. ابوموسی مدنی و ابن کلیب نیز با اجازه از وی روایت کرده اند.
او در علم فقه و مناظره چیره دست بود و در مذهب احمد بن حنبل فتوا می داد. در مذهب خود سختگیر و متعصب و با اشاعره سخت مخالف بود و بر ضد آنان مجادله می کرده و آن ها را حقیر می شمرد. ذهبی او را متدین و ثقه دانسته است. او شاگردان بسیاری تربیت کرد و بسیاری نزد وی قرائت آموختند که عبدالمغیث حربی از جمله آنان است.
ابن ابی یعلی که به گفته برخی مال بسیاری در منزل خود داشت، در شب دهم محرم الحرام به دست عده ای از خادمان خود که برای دستبرد به منزل وی، واقع در باب المراتب بغداد رفته بودند، کشته شد و جنازه او در کنار آرامگاه پدرش در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد.
دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد دوم، ص 700
ابن عساکر و یافعی در بسیاری از موارد او را ابن الفرّاء نامیده اند. کلمه فَراء به معنای پوستیندوز است و ظاهراً چنانکه سمعانی اشاره کرده، نیاکان وی پوستین دوز یا پوستین فروش بوده اند.
وی در بغداد متولد شد و مقدمات علوم را در زادگاه خویش فراگرفت. به نوشته صفدی در نوجوانی از پدر خویش ابویعلی محمد (د 458ق)، نیای مادریش جابر بن یاسین، ابوجعفر محمد بن مسلمه، عبدالصمد بن مأمون، خطیب بغدادی، ابوالحسین بن مهتدی، ابومظفر هنّاد نسفی و دیگران حدیث شنید. قرائت را در بعضی روایات آن نزد ابوبکر خیاط فراگرفت و فقه را نزد شریف ابوجعفر آموخت و ابومحمد جوهری به وی اجازه روایت داد. بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و از او روایت کرده اند که از جمله آنان ابوالقاسم علی بن حسن بن عساکر (د 571ق)، ابوطاهر احمد ابن محمد سِلَفی اصفهانی (د 576ق)، عبدالله بن احمد بن خشاب بغدادی (د 567ق) و جمعی دیگر را می توان نام برد. ابن عساکر در تاریخ خود از او بسیار روایت کرده است. سمعانی می گوید: ابن ابی یعلی در سال های آخر عمر خود به من اجازه روایت داد. ابوموسی مدنی و ابن کلیب نیز با اجازه از وی روایت کرده اند.
او در علم فقه و مناظره چیره دست بود و در مذهب احمد بن حنبل فتوا می داد. در مذهب خود سختگیر و متعصب و با اشاعره سخت مخالف بود و بر ضد آنان مجادله می کرده و آن ها را حقیر می شمرد. ذهبی او را متدین و ثقه دانسته است. او شاگردان بسیاری تربیت کرد و بسیاری نزد وی قرائت آموختند که عبدالمغیث حربی از جمله آنان است.
ابن ابی یعلی که به گفته برخی مال بسیاری در منزل خود داشت، در شب دهم محرم الحرام به دست عده ای از خادمان خود که برای دستبرد به منزل وی، واقع در باب المراتب بغداد رفته بودند، کشته شد و جنازه او در کنار آرامگاه پدرش در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد.
دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد دوم، ص 700
wikinoor: ابن_ابی یعلی،_محمد_بن_ابی یعلی