[ویکی نور] «ابن ابی طَیّ، یحیی بن حمید بن ظافر حلبی غسّانی»، مورخ و ادیب شیعی در حلب زاده شد. ولی از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. یاقوت او را در 619ق در حلب دیده است.
پیشه پدر یحیی را برخی نجّاری نوشته و آورده اند که بر همه نجاران حلب مقدّم بود و در نسب وی نیز «ابن نجار» را افزوده اند و ابن حجر «صنعة النجارة» ضبط کرده است.
یحیی قرائت قرآن را نزد پدر آموخت و فقه امامیّه را از ابن شهرآشوب فراگرفت و در اصول، قرائات، لغت و جز آنها دستی یافت و روایت ابوعمرو نافع را تجرید کرد. همچنین وی نزد تاج علی اشرف بن اغر به تلمذ پرداخت و نهج البلاغه و مقداری از اشعار تاج علی را نزد او خواند. ابن ابی طیّ شعر نیز می گفت. وی، الملک الظاهر بن صلاح الدین را مدح گفت و در سلک شاعران و مقربان وی درآمد. او از 597ق به آموزش اطفال پرداخت و تصنیف و تألیف را پیشه خویش ساخت و روزی خود را از آن راه می یافت. ابن خلکان از وی به عنوان ادیب حلبی یاد کرده و تاریخ او را تاریخ کبیر خوانده است.
ابن حجر از یاقوت نقل می کند که ابن ابی طیّ تصنیف را دکان خویش و وسیله گذران معاش ساخته بود. وی به تصانیف دیگران دست می برد و با پس و پیش کردن و افزودن و کاستن مطالب کتب دیگران که در آنها رنج برده بودند، نامی عجیب بر آنها می نهاد و با کتابتی عالی عرضه می کرد؛ اما به قول آقابزرگ، دور نیست که چون شیعیان یاقوت را به علت عقیده نادرستش نسبت به علی(ع) -چنانکه ابن خلکان ذکر می کند- از سوریه گریزانده بودند، وی چنین تهمتها را بر ابن ابی طی وارد کرده است، بی آنکه از کتب مشخصی در این زمینه نام برده باشد.
مهم ترین اثر ابن ابی طیّ تاریخ بزرگ او به نام «معادن الذهب فی تاریخ الملوک و الخلفاء و ذوی الرُّتب» است که مورد استفاده مورخان پس از وی به ویژه ابن فرات و ابوشامه قرار گرفته و برگرفته های مهمی از آن در آثار این دو مورخ محفوظ مانده است. همچنین ابن خلکان، ابن شحنه، راغب، صفدی و ذهبی از تاریخ او نقل و استفاده کرده اند. فصولی از معادن الذهب به حکومت صلاح الدین و فرزندش الظّاهر اختصاص داشته و نیز دارای اطلاعات با ارزشی درباره تاریخ شام، جنگهای صلیبی، تاریخ ایران، مصر و عراق بوده است. در همین مأخذ به شیوه ای از معادن سخن رفته که گویا اصل کتاب در دسترس نویسنده آن بوده، اما وجود نسخه ای از آن محقق نشده است.
1. الحاوی فی رجال الشیعة الامامیه.
پیشه پدر یحیی را برخی نجّاری نوشته و آورده اند که بر همه نجاران حلب مقدّم بود و در نسب وی نیز «ابن نجار» را افزوده اند و ابن حجر «صنعة النجارة» ضبط کرده است.
یحیی قرائت قرآن را نزد پدر آموخت و فقه امامیّه را از ابن شهرآشوب فراگرفت و در اصول، قرائات، لغت و جز آنها دستی یافت و روایت ابوعمرو نافع را تجرید کرد. همچنین وی نزد تاج علی اشرف بن اغر به تلمذ پرداخت و نهج البلاغه و مقداری از اشعار تاج علی را نزد او خواند. ابن ابی طیّ شعر نیز می گفت. وی، الملک الظاهر بن صلاح الدین را مدح گفت و در سلک شاعران و مقربان وی درآمد. او از 597ق به آموزش اطفال پرداخت و تصنیف و تألیف را پیشه خویش ساخت و روزی خود را از آن راه می یافت. ابن خلکان از وی به عنوان ادیب حلبی یاد کرده و تاریخ او را تاریخ کبیر خوانده است.
ابن حجر از یاقوت نقل می کند که ابن ابی طیّ تصنیف را دکان خویش و وسیله گذران معاش ساخته بود. وی به تصانیف دیگران دست می برد و با پس و پیش کردن و افزودن و کاستن مطالب کتب دیگران که در آنها رنج برده بودند، نامی عجیب بر آنها می نهاد و با کتابتی عالی عرضه می کرد؛ اما به قول آقابزرگ، دور نیست که چون شیعیان یاقوت را به علت عقیده نادرستش نسبت به علی(ع) -چنانکه ابن خلکان ذکر می کند- از سوریه گریزانده بودند، وی چنین تهمتها را بر ابن ابی طی وارد کرده است، بی آنکه از کتب مشخصی در این زمینه نام برده باشد.
مهم ترین اثر ابن ابی طیّ تاریخ بزرگ او به نام «معادن الذهب فی تاریخ الملوک و الخلفاء و ذوی الرُّتب» است که مورد استفاده مورخان پس از وی به ویژه ابن فرات و ابوشامه قرار گرفته و برگرفته های مهمی از آن در آثار این دو مورخ محفوظ مانده است. همچنین ابن خلکان، ابن شحنه، راغب، صفدی و ذهبی از تاریخ او نقل و استفاده کرده اند. فصولی از معادن الذهب به حکومت صلاح الدین و فرزندش الظّاهر اختصاص داشته و نیز دارای اطلاعات با ارزشی درباره تاریخ شام، جنگهای صلیبی، تاریخ ایران، مصر و عراق بوده است. در همین مأخذ به شیوه ای از معادن سخن رفته که گویا اصل کتاب در دسترس نویسنده آن بوده، اما وجود نسخه ای از آن محقق نشده است.
1. الحاوی فی رجال الشیعة الامامیه.
wikinoor: ابن_ابی طی،_یحیی_بن_حمید