[ویکی نور] ابن ابی داوود، ابوبکر عبداللّه بن سلیمان بن اشعث بن اسحاق ابن بشیر بن شداد بن عمرو(یحیی) بن عمران ازدی سجستانی (230-316 ق844/-928 م)، قاری، فقیه و از حافظان بنام حدیث.
در سیستان (یاقوت،192/3:سجستان) یا شهری در اطراف کابل(سمعانی،84/7) یا دهی در بصره (ابن خلکان،405/2)زاده شد و در کودکی همراه پدرش ابوداوود سلیمان (202-275 ق/ 820-888 م)، نویسندۀ سنن، از زادگاه خویش کوچ کرد و به گفتۀ ابن عماد در نیشابور و دیگر شهرها بالید(273/2) و از شیوخ پدرش در مصر و شام سود جست(ابن خلکان،405/2).
با اینکه ابن ابی داوود زمانی دراز زیسته است، اطلاع زیادی از احوال او در دست نیست. همین اندازه گفته شده که وی به شهرهای بسیاری در شرق و غرب سفر کرده و از محدّثان و دانشمندان در این سرزمینها دانش و حدیث آموخته است:در بغداد از احمد بن منیع، در بصره از محمد بن بشار، در مصر از احمد بن صالح طبری، در شام از محمد عون حمصی، در نیشابور از محمد بن یحیی ذهلی و در مرو از ابوداوود سلیمان بن معبد سنجی (سمعانی،85/7).افزون بر این، ابن ابی داوود به خراسان، جبال، اصفهان، فارس، بصره، کوفه، مدینه، مکه، جزیره و ثغور سفر کرده و از این محدّثان و فقیهان نیز حدیث آموخته و نقل کرده است:عیسی بن حمّاد، ابوطاهر بن سرح، محمد بن اسلم، علی بن خشرم مروزی، مسیب بن واضح، ابوسعید اشجّ، سلمة ابن شبیب، احمد بن ازهر نیشابوری، اسحاق بن منصور کوسج، محمد بن مثنی، عمرو بن علی بصری، نصر بن علی بصری، اسحاق بن ابراهیم نهشلی، زیاد بن ایوب، محمد بن عبدالله مخرمی،یعقوب دورقی،یوسف بن موسی قطّان، محمد بن عبدالرحیم صاعقه (سبکی، 308/3؛ علیمی،15-16)، محمد بن سلمۀ مرادی (داوودی،230/1)، عیسیزغبه (ذهبی،العبر،472/1)، سلیمان خلاد، حسن ابن ابح، ابوزید عمر بن شبه،یونس بن حبیب اصفهانی، موسی بن حزام ترمذی،یعقوب بن سفیان فسوی (ابن جزری،420/1-421).عباد بن یعقوب رواجنی، محمد بن مصفی حمصی، علی بن حرب موصلی (خطیب بغدادی،465/9) و پدرش ابوداوود سجستانی (عبدالحمید،8).
ابن ابی داوود روزگاری در اصفهان اقامت گزید.به گفتۀ ابن بدران برخی از عالمان این شهر بدو رشک بردند و نزد فرمانروای شهر از وی سعایت کردند و او را به دشمنی با امام علی(ع) و وابستگی به ناصبیان و خوارج متهم ساختند، فرمانروا قصد جان او کرد، اما او به یاری یکی از بزرگان به نام محمد بن عبدالله بن حسن از مرگ نجات یافت و اصفهان را ترک گفت(442/7).عبدالله در بغداد نیز جایگاهی ممتاز یافت.خلیفه منبری در مسجد به وی اختصاص داد که او از آن به مثابۀ کرسی تدریس و نقل حدیث بهره می گرفت(خطیب بغدادی،465/9).وی در روزگار خویش پیشوای محدّثان شمرده می شد(سیوطی،325) و بیش تر راویان حدیث آن سامان در سدۀ 3 ق/ 9 م و نخستین دهۀ سدۀ 4ق از او حدیث آموخته اند.
این گروه اینانند: عبدالرحمن بن ابی حاتم، ابوبکر بن مجاهد، دعلج بن احمد، محمد بن مظفر ورّاق، دارقطنی، ابوعمر بن حیّویه، ابوحفص بن شاهین، ابوبکر وراق، ابوحسین بن سمعون، ابواحمد حاکم، ابوطاهر مخلّص، عیسی ابن جراح، محمد بن زنبور، ابومسلم کاتب(سبکی،308/3)، عبدالباقی ابن قانع، ابوبکر شافعی، ابوالقاسم بن حبّابه، ابوعبدالله بطّه، عیسی بن وزیر (علیمی،16)، نقاش، عبدالواحد بن عمر، محمد بن احمد بن علی بغدادی، زید بن ابی بلال(ابن جزری،421/1)، محمد بن عبداللّه بن شخیّر و ابوبکر بن شاذان (خطیب بغدادی،465/9).از مؤلفین صحاح، حافظ نیشابوری و ابن حمزۀ اصفهانی، به او استناد کرده اند (ابن خلکان،305/2).
چنانکه از احوال ابن ابی داوود بر می آید او را حافظه ای نیرومند بود و بیش از پدرش حدیث از حفظ داشت.ابن شاهین،یکی از شاگردانش، می گوید که هرگز در دست او کتابی ندیدم، همۀ احادیث را از حفظ املاء می کرد(داوودی،231/1).گویند که در اصفهان بی آنکه کتابی در دست داشته باشد،000،30 حدیث بر خواند(سیوطی،325). خود نیز ادعا کرده است که 000،30 حدیث به یاد دارد(علیمی،16).همچنین خود گفته:هر چه ابراهیم حربی از حفظ داشت، من نیز از حفظ دارم(سیوطی، همانجا).وی افزون بر حدیث و فقه در ستاره شناسی نیز دستی داشت که ابراهیم حربی از آن بی بهره بود(داوودی،232/1).
در سیستان (یاقوت،192/3:سجستان) یا شهری در اطراف کابل(سمعانی،84/7) یا دهی در بصره (ابن خلکان،405/2)زاده شد و در کودکی همراه پدرش ابوداوود سلیمان (202-275 ق/ 820-888 م)، نویسندۀ سنن، از زادگاه خویش کوچ کرد و به گفتۀ ابن عماد در نیشابور و دیگر شهرها بالید(273/2) و از شیوخ پدرش در مصر و شام سود جست(ابن خلکان،405/2).
با اینکه ابن ابی داوود زمانی دراز زیسته است، اطلاع زیادی از احوال او در دست نیست. همین اندازه گفته شده که وی به شهرهای بسیاری در شرق و غرب سفر کرده و از محدّثان و دانشمندان در این سرزمینها دانش و حدیث آموخته است:در بغداد از احمد بن منیع، در بصره از محمد بن بشار، در مصر از احمد بن صالح طبری، در شام از محمد عون حمصی، در نیشابور از محمد بن یحیی ذهلی و در مرو از ابوداوود سلیمان بن معبد سنجی (سمعانی،85/7).افزون بر این، ابن ابی داوود به خراسان، جبال، اصفهان، فارس، بصره، کوفه، مدینه، مکه، جزیره و ثغور سفر کرده و از این محدّثان و فقیهان نیز حدیث آموخته و نقل کرده است:عیسی بن حمّاد، ابوطاهر بن سرح، محمد بن اسلم، علی بن خشرم مروزی، مسیب بن واضح، ابوسعید اشجّ، سلمة ابن شبیب، احمد بن ازهر نیشابوری، اسحاق بن منصور کوسج، محمد بن مثنی، عمرو بن علی بصری، نصر بن علی بصری، اسحاق بن ابراهیم نهشلی، زیاد بن ایوب، محمد بن عبدالله مخرمی،یعقوب دورقی،یوسف بن موسی قطّان، محمد بن عبدالرحیم صاعقه (سبکی، 308/3؛ علیمی،15-16)، محمد بن سلمۀ مرادی (داوودی،230/1)، عیسیزغبه (ذهبی،العبر،472/1)، سلیمان خلاد، حسن ابن ابح، ابوزید عمر بن شبه،یونس بن حبیب اصفهانی، موسی بن حزام ترمذی،یعقوب بن سفیان فسوی (ابن جزری،420/1-421).عباد بن یعقوب رواجنی، محمد بن مصفی حمصی، علی بن حرب موصلی (خطیب بغدادی،465/9) و پدرش ابوداوود سجستانی (عبدالحمید،8).
ابن ابی داوود روزگاری در اصفهان اقامت گزید.به گفتۀ ابن بدران برخی از عالمان این شهر بدو رشک بردند و نزد فرمانروای شهر از وی سعایت کردند و او را به دشمنی با امام علی(ع) و وابستگی به ناصبیان و خوارج متهم ساختند، فرمانروا قصد جان او کرد، اما او به یاری یکی از بزرگان به نام محمد بن عبدالله بن حسن از مرگ نجات یافت و اصفهان را ترک گفت(442/7).عبدالله در بغداد نیز جایگاهی ممتاز یافت.خلیفه منبری در مسجد به وی اختصاص داد که او از آن به مثابۀ کرسی تدریس و نقل حدیث بهره می گرفت(خطیب بغدادی،465/9).وی در روزگار خویش پیشوای محدّثان شمرده می شد(سیوطی،325) و بیش تر راویان حدیث آن سامان در سدۀ 3 ق/ 9 م و نخستین دهۀ سدۀ 4ق از او حدیث آموخته اند.
این گروه اینانند: عبدالرحمن بن ابی حاتم، ابوبکر بن مجاهد، دعلج بن احمد، محمد بن مظفر ورّاق، دارقطنی، ابوعمر بن حیّویه، ابوحفص بن شاهین، ابوبکر وراق، ابوحسین بن سمعون، ابواحمد حاکم، ابوطاهر مخلّص، عیسی ابن جراح، محمد بن زنبور، ابومسلم کاتب(سبکی،308/3)، عبدالباقی ابن قانع، ابوبکر شافعی، ابوالقاسم بن حبّابه، ابوعبدالله بطّه، عیسی بن وزیر (علیمی،16)، نقاش، عبدالواحد بن عمر، محمد بن احمد بن علی بغدادی، زید بن ابی بلال(ابن جزری،421/1)، محمد بن عبداللّه بن شخیّر و ابوبکر بن شاذان (خطیب بغدادی،465/9).از مؤلفین صحاح، حافظ نیشابوری و ابن حمزۀ اصفهانی، به او استناد کرده اند (ابن خلکان،305/2).
چنانکه از احوال ابن ابی داوود بر می آید او را حافظه ای نیرومند بود و بیش از پدرش حدیث از حفظ داشت.ابن شاهین،یکی از شاگردانش، می گوید که هرگز در دست او کتابی ندیدم، همۀ احادیث را از حفظ املاء می کرد(داوودی،231/1).گویند که در اصفهان بی آنکه کتابی در دست داشته باشد،000،30 حدیث بر خواند(سیوطی،325). خود نیز ادعا کرده است که 000،30 حدیث به یاد دارد(علیمی،16).همچنین خود گفته:هر چه ابراهیم حربی از حفظ داشت، من نیز از حفظ دارم(سیوطی، همانجا).وی افزون بر حدیث و فقه در ستاره شناسی نیز دستی داشت که ابراهیم حربی از آن بی بهره بود(داوودی،232/1).
wikinoor: ابن_ابی داود،_عبدالله_بن_سلیمان