[ویکی نور] اِبْن اَبی خَیْثَمه، ابوبکر احمد بن زهیر (ابی خیثمه) بن حرب بن شداد، فقیه، محدّث، عالم انساب، مورخ، شاعر و ادیب ایرانی، در سال 185ق متولد شد. در اثل از اهالی نَسا از نواحی خراسان بود، ولی در بغداد نشو و نما یافت و همان جا در سال 279ق درگذشت. وی از منصور بن سلمه خزاعی، محمد بن سابق، ابونعیم فضل بن دکین، هوذه بن خلیفه و بسیاری دیگر حدیث شنید و علم انساب را از مُصْعَب بن عبدالله زبیری، علم حدیث را از یحیی بن نَعین و احمد بن حنبل، تاریخ را از ابوالحسن مداینی و ادبیات را از محمد بن سَلاّم جُمَحی فراگرفت. منابع متأخر، پدرش ابن خیثمه، نویسنده کتاب «المسند» و کتاب «العلم» را نیز جزو استادان وی ذکر کرده اند. یاقوت به نقل از فرغانی می نویسد: ابن ابی خیثمه مذهبی خاص داشت که مردم او را به قَدَریّه نسبت می دادند.
ابن ابی خیثمه از کسان بسیار نقل روایت و حدیث کرده است که از آن جمله اند: هوذه بن خلیفه، قُطْبه بن العلاء، مسلم بن ابراهیم، موسی بن اسماعیل. کسانی نیز از او حدیث نقل کرده اند چون ابن صاعد، محمد بن مخلد، اسماعیل صفار، ابوسهل قطان. همچنین مورخانی چون ابوالقاسم بَغَوی در نقل روایات تاریخی به او استناد کرده اند.
اثر مهم ابن ابی خیثمه در علم تاریخ، «التاریخ الکبیر» است که به شیوه محدثان و با جرح و تعدیل روات تألیف یافته و مورخانی مشهور چون مسعودی به آن استناد کرده اند. نظریه خطیب بغدادی مبنی بر این که کتابی چنان سرشار از فوائد نمی شناسد، توسط مؤلفان قرن های بعد نقل شده است. اهمیت این کتاب تا آن جاست که در اندلس نیز معروف بوده است. نسخه ای بسیار کهن از «التاریخ الکبیر» در کتابخانه جامع القرویین فاس موجود است. این کتاب که بنابر اطلاعات موجود در تاریخ عالم تألیف یافته، در برنامه انتشارات حیدرآباد قرار داشته است.
دایرة المعارف بزرگ اسلامی ج2 ص647.
ابن ابی خیثمه از کسان بسیار نقل روایت و حدیث کرده است که از آن جمله اند: هوذه بن خلیفه، قُطْبه بن العلاء، مسلم بن ابراهیم، موسی بن اسماعیل. کسانی نیز از او حدیث نقل کرده اند چون ابن صاعد، محمد بن مخلد، اسماعیل صفار، ابوسهل قطان. همچنین مورخانی چون ابوالقاسم بَغَوی در نقل روایات تاریخی به او استناد کرده اند.
اثر مهم ابن ابی خیثمه در علم تاریخ، «التاریخ الکبیر» است که به شیوه محدثان و با جرح و تعدیل روات تألیف یافته و مورخانی مشهور چون مسعودی به آن استناد کرده اند. نظریه خطیب بغدادی مبنی بر این که کتابی چنان سرشار از فوائد نمی شناسد، توسط مؤلفان قرن های بعد نقل شده است. اهمیت این کتاب تا آن جاست که در اندلس نیز معروف بوده است. نسخه ای بسیار کهن از «التاریخ الکبیر» در کتابخانه جامع القرویین فاس موجود است. این کتاب که بنابر اطلاعات موجود در تاریخ عالم تألیف یافته، در برنامه انتشارات حیدرآباد قرار داشته است.
دایرة المعارف بزرگ اسلامی ج2 ص647.
wikinoor: ابن_ابی خیثمه،_احمد_بن_زهیر