ابرتورم

در علم اقتصاد، اَبَرتورم ( به انگلیسی: Hyperinflation ) تورم بسیار بالا و معمولاً پرشتاب است. با افزایش قیمت کالاها در این پدیده، افراد جامعه میزان دارایی هایشان را به شکل پول محلی به حداقل می رسانند و به طور معمول به سمت نگهداری ارزهای خارجی پایدارتر سوق پیدا می کنند. [ ۱] در چنین شرایطی با این حال که سطح عمومی قیمت ها بر اساس ارز محلی در اقتصاد مواجه با ابرتورم به سرعت افزایش پیدا می کند، قیمت اقلام در نسبت با ارزهای خارجی نسبتاً با ثبات باقی می ماند.
در اقتصادی با تورم پایین روند آماری افزایش قیمت ها طولانی است و به طور کلی جز با مطالعه قیمت های گذشته بازار نمی توان به تغییرات قیمتی پی برد. در ابرتورم اما شاهد افزایش سریع و مستمر قیمت های اسمی، بهای تمام شده اسمی کالاها و عرضه ارز می باشیم. [ ۲]
به طور معمول در ابرتورم سطح عمومی قیمت حتی با سرعت بیشتری نسبت به عرضه پول افزایش پیدا می کند و مردم در طی ابرتورم سعی می کنند خود را از روند کاهش ارزش پول محلی خودشان در اسرع وقت خلاص کنند. با رخ دادن چنین نتیجه ای مقدار پول در گردش تقسیم بر سطح قیمت به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. [ ۳]
تقریباً تمامی ابرتورم های رخ داده ناشی از کسری بودجه دولت و از طریق فرایند ایجاد ارز رخ داده اند. [ ۴] رخ دادن جنگ های نظامی یا پیامدهای آن، تحولات سیاسی - اجتماعی، کاهش عرضه کل یا کاهش قیمت های صادراتی، یا سایر بحران هایی که جمع آوری درآمد مالیاتی را برای دولت دشوار می کند سبب فشار و استرس بیشتر به بودجه دولت می شود بنابراین فشار و استرس به بودجه دولتی با ابرتورم مرتبط است. کاهش شدید درآمد مالیاتی واقعی همراه با نیاز شدید به حفظ مخارج دولت، همراه با ناتوانی یا عدم تمایل به استقراض، می تواند یک کشور را به سمت ابرتورم سوق دهد. [ ۵]
برخلاف تورم پایین که روند افزایش قیمت طولانی است و به جز با مطالعه قیمت بازار گذشته قابل درک نیست، ابر تورم افزایش سریع و مداوم در قیمت اسمی، عرضه پول و بهای تمام شده اسمی کالاها را به همراه می آورد. به طور معمول سطح عمومی قیمت ها به سرعت و حتی بیشتر از عرضه پول افزایش می یابد زیرا مردم می خواهند به سرعت ممکن از کاهش ارزش پول خلاص شوند. موجودی واقعی پول، که مقدار پول در گردش تقسیم بر سطح قیمت است کاهش می یابد. ابر تورم ها معمولاً به دلیل اینکه دولت های پایدار بزرگ در زمان کسری بودجه اولین کاری که برای تأمین مالی انجام می دهند خلق پول است به وجود می آیند. بدین ترتیب ابر تورم اغلب با جنگ همراه است و پس از آن تحولات سیاسی و اجتماعی و بحران های دیگری به وجود می آید که کار دولت را برای گرفتن مالیات از افراد جامعه سخت می کند. کاهش شدید درآمد مالیات واقعی همراه با نیاز شدید حفظ وضع موجود و ناتوانی یا عدم تمایل قرض گرفتن دولت می تواند کشور را به ابر تورم هدایت کند. در سال 1956 Phillip Cagan کتاب ابر تورم پول گرایای پویا The Monetary Dynamics of Hyperinflation را نوشت این کتاب به عنوان اولین مطالعه جدی دربارهٔ ابر تورم در نظر گرفته شده است که از کتاب اقتصادهای متورم the Economics of Inflation" توسط C. Bresciani - Turroni دربارهٔ ابر تورم آلمان در سال ۱۹۱۳ در ایتالیا منتشر شده، تأثیر پذیرفته است. در این کتاب Cagan تعریف می کند یک قسمت ابر تورمی از ماهی شروع می شود که نرخ تورم ماهانه بیش از پنجاه درصد شده و زمانی که نرخ تورم ماهانه زیر پنجاه درصد بیاید ابر تورم پایان میابد که باید برای حداقل یکسال ثابت بماند. اقتصاددانان معمولاً از توضیحات Cagan که عنوان می کند نرخ تورم ماهانه باید بالای پنجاه درصد باشد پیروی می کنند