ابراهیم اصفهانی

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
اِبْراهیمِ اِصْفَهانی، میرزا ظهیرالدّین (د 989ق/1581م) فرزند میرزاشاه حسین (مق 929ق/1523م)، شاعر، فرهنگ نویس، ادیب و خوشنویس دوره صفوی. پدرش وزیر شاه اسماعیل اول صفوی (892-930ق/1487-1524م) بود. وی و برادرش میرزا اسماعیل پس از کشته شدن پدرشان مدتی در اصفهان به سختی روزگار می گذرانیدند، چنانکه در زمان شاه طهماسب (حک 930-984ق/1523-1576م)، جز نذورات و استفاده از موقوفات مزار هارون ولایت که از بناهای پدرشان بود، آنان عایدی دیگری نداشتند.
میرزا اسماعیل به همان مختصر قناعت کرد و در آن بقعه ساکن شد، ولی میرزا ابراهیم اصفهان را ترک کرد و رهسپار قزوین شد. رفتن او به قزوین باید در حدود 949ق/1542م بوده باشد، زیرا تقی الدین کاشانی که وفات او را در 989ق/1581م دانسته، گوید که وی قریب به 40 سال در دارالسلطنه قزوین ساکن بود. ابراهیم در ابتدای ورود به قزوین ظاهراً با پریشانی و تنگدستی روزگار می گذراند، اما طبع ظریف، شعردوستی و شعر شناسیش سبب شد که در اندک زمانی مورد عنایت و توجه اکابر و امرا قرار گیرد و مجلس او محل آمد و شد فضلا، شعرا و بزرگان شود. ابراهیم در زمان سلطنت ابوالمؤیّد سلطان محمد خدابنده (حک 985-996ق/1577-1588م) در قزوین درگذشت. ولی اوحدی وفات او را در اصفهان و در عهد سلطنت شاه طهماسب می داند.
ابراهیم مردی وارسته و بلندطبع بوده و به مال و مقام اعتنایی نداشته است. مؤلفان نزدیک به زمان او به اینگونه صفات او اشاره کرده اند و از احاطه او بر علوم رسمی و فنون ادبی و نیز از خوشنویسی، شعرشناسی و تتبع او در لغات سخن گفته اند.
وی در خوشنویسی با گرایش به روش میر در نستعلیق، شهرت تمام داشته و مؤلف فرهنگ مشهوری است در لغات فارسی و عربی و ترکی که اکنون به نامهای فرهنگ میرزا ابراهیم، نسخه میرزا و فرهنگ جهانگشای شناخته می شود. این فرهنگ در مدتی کوتاه پس از تألیف در میان اهل ادب معروف شد، چنانکه و اسکندربیک از شهرت آن در عراق و کاشانی از اعتماد ادیبان به آن و دست به دست گشتنش در مجالس ایشان سخن گفته اند.
انجو شیرازی در تألیف فرهنگ جهانگیری و سروری در تألیف مجمع الفرس از این فرهنگ بهره جسته اند. اوحدی بر برخی از مطالب این فرهنگ ایراد گرفته و برای رفع خطاها و اشتباهات مؤلف آن، خوانندگان را به فرهنگ سرمه سلیمانی (از تألیفات خود او) رجوع داده است.
ابن یوسف شیرازی پس از بررسی و مقابله ای که مسان دو فرهنگ شرفنامه منیری و فرهنگ میرزا ابراهیم کرده است با ذکر شواهد ثابت می کند که فرهنگ میرزا ابراهیم در واقع رونوشتی است (با تغییراتی) از شرفنامه منیری از ابراهیم اصفهانی تاکنون نمونه خط و یا دیوانی بدست نیامده است، اما ابیاتی پراکنده در برخی از تذکره ها به نام وی ثبت است و نیز چند نسخه از فرهنگ او در کتابخانه های دهخدا، عارف، حکمت (نشریه، 3/25-27، 5/57)، شورای ملی (سابق)، (شورا، 3/99-100، 13/53-54)، دانشکده ادبیات تهران (ادبیات، 367) و سپهسالار (سابق) (سپهسالار، 2/231-232) موجود است.

[ویکی فقه] ابراهیم اصفهانی (ابهام زدایی). ابراهیم اصفهانی ممکن است اشاره به اشخاص و شخصیت های ذیل باشد: • ابن اورمه ابراهیم بن اورمه حافظ اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم شاه طبیب اصفهانی، از اطبای اصفهانی و از وابستگان به سلسله دراویش در قرن دهم هجری• ابراهیم بیک یوزباشی اصفهانی، از بزرگان و امرای عهد شاه سلطان حسین صفوی• ابراهیم نواب احمدآبادی اصفهانی، از هنرمندان و نقاشان اصفهان در قرن چهاردهم هجری• سیدابراهیم حسینی مقدس سبزواری اصفهانی، از علما و فضلای ساکن اصفهان در قرن سیزده هجری• ابراهیم معتمدی اصفهانی، از شعرای معاصر اصفهان• ابراهیم عاصی فریدنی اصفهانی، از شعرای اصفهان در قرن چهارده هجری• ابراهیم طوبی اصفهانی، از شعرای قرن دوازده هجری در اصفهان• ابراهیم جی اصفهانی، از فضلای قرن دوازدهم هجری در اصفهان• ابراهیم بن یوسف فقیه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن یزید افرجه باهلی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن یحیی حزوری اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن یحیی مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابراهیم بن نظام علی شریفی اصفهانی، از شعرای معاصر اصفهان• ابوبشر ابراهیم بن ناصح فورویه اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابراهیم بن میمون صائغ اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن دوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن میمون اسدی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• سیدابراهیم بن سیدمرتضی موسوی چهرازی لنجانی، از پزشکان اصفهان در قرن سیزده هجری شمسی• ابوالقاسم ابراهیم بن منصور کرانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن پنچم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن ممشاد متوکلی اصفهانی، از شعراء و ادبای قرن سوم هجری در اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن معمر جوزدانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابراهیم بن محمد فرهنگ قهفرخی اصفهانی، از شعرای معاصر اصفهان• ابراهیم بن محمد خطاط نجف آبادی اصفهانی، فاضل خطّاط نسخ نویس قرن سیزدهم هجری در اصفهان• ابراهیم بن محمد صنعانی اصفهانی، از علما و وعاظ اصفهان در قرن دوازده هجری• ابراهیم بن محمد آرتیمانی اصفهانی، از شعرای قرن یازده هجری در اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن محمد باقلانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن محمود اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• سیدابراهیم بن محمد شجری بطحایی اصفهانی، از سادات و امام زادگان عالی قدر اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن محمد سریجانی مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابونصر ابراهیم بن محمد کسایی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن پنجم و ششم هجری• ابراهیم بن محمد حرفوشی عاملی اصفهانی، از فقها و محدّثین اصفهان در قرن یازدهم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن عبیداللّه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابوالقاسم ابراهیم بن محمد مودب اصفهانی، از محدّثین عامه اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی اصفهانی، از فقها و محدثین امامی ساکن اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن اصفهانی، از محدّثین اصفهان در اواخر قرن سوم هجری• ابراهیم بن محمد بن حسن اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابراهیم بن محمد بن بزرگ اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن حمزه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد طیان ثقفی اصفهانی، از علماء و محدّثین شیعه اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد کرمانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن محمد اسلمی اصفهانی، از محدّثان اصفهان در قرن دوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد قفال طیان اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن پنجم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد رفاعی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن ابراهیم تاجر اصفهانی، از محدّثین قرن ششم هجری در اصفهان• ابراهیم بن محمد بن ابراهیم اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد بلخی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن ششم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد دواتی اصفهانی، از محدّثین قرن ششم هجری در اصفهان• ابراهیم ریاضی نجف آبادی اصفهانی، از علما و فقهای قرن چهارده هجری در اصفهان• سیدابراهیم حسینی بیرجندی اصفهانی، از فضلای قرن دوازدهم هجری در اصفهان• ابراهیم بن محمد حافظ اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن محمد قرابه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن محمد مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن محراب جیلانی اصفهانی، از علما و فضلای اصفهان در قرن یازده هجری• ابراهیم بن ایوب اصفهانی، از محدثین اصفهان در قرن دوم و سوم هجری• ابراهیم بن احمد باب کوشکی اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم بن احمد بن یوسف جلاّب باب کوشکی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن احمد بن معدان اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم بن احمد بن معدان، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن احمد مقری اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم بن احمد نقّاش مقری، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن احمد نخعی اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم بن احمد بن منخّل نَخَعی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن احمد خطابی اصفهانی، ابراهیم بن احمد خَطّابی، فقیه و محدّث قرن سوم هجری در اصفهان• ابراهیم بن احمد مودب اصفهانی، ابراهیم بن احمد بن نوح مؤدّب، از راویان حدیث و دانشمندان قرائت و تجوید اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم آقاباشی اصفهانی، ابراهیم آقاباشی، از هنرمندان عصر قاجاریّه در اصفهان• ابراهیم بن آبان مدینی اصفهانی، ابراهیم بن آبان مدینی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی، ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی، از دانشمندان قرن هفتم اصفهان و از خواص شاگردان امام فخر رازی• ابراهیم بن ادریس حنظلی جزی اصفهانی، ابراهیم بن ادریس بن منذر جزی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم و چهارم هجری• ابواحمد ابراهیم بن احمد اصفهانی، ابواحمد ابراهیم بن احمد بن فضل اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• میرزا ابراهیم خطاط اصفهانی، میرزا ابراهیم اصفهانی، از نویسندگان کتب قرن یازدهم هجری در اصفهان• ابراهیم بن عبداللّه خجندی اصفهانی، ابراهیم بن عبداللّه خجندی، یکی از افراد سرشناس آل خجند و از دانشمندان اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق صفار اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق بن موسی صفّار، از محدّثین اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق عقیلی اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق بن ابراهیم عقیلی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم منجانی اصفهانی، ابواسحاق ابراهیم منجانی اصفهانی، از محدّثین قرن چهارم هجری اصفهان• الکیا ابواسحاق ابراهیم اصفهانی، الکیا ابواسحاق ابراهیم، از محدّثین قرن پنج هجری در اصفهان• ابراهیم بن جریر اصفهانی، إبراهیم بن جریر بن یزید، از محدّثین اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن جعفر اشعری اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابراهیم بن آقاجعفر شیشه فروش اصفهانی، از نویسندگان کتب در قرن سیزده هجری و از اهالی اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن حجاج ابهری اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن حامد اصفهانی، ابراهیم بن حامد بن شبیب اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابراهیم بن حسن اصفهانی، ابراهیم بن حسن بن یزداد، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن حره اصفهانی، ابراهیم بن حُرّه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• شیخ ابراهیم حاج امینی نجف آبادی اصفهانی، از علماء و فضلاء و مدرّسین معاصر و متولد نجف آباد اصفهان• شیخ ابراهیم بن حسین تنکابنی اصفهانی، از علمای قرن دوازده هجری، هم درس میرزا عبداللّه افندی و مدفون در اصفهان• ابراهیم معصوم زاده اصفهانی، استاد ابراهیم معصوم زاده فرزند استاد حسین کاشی ساز، از هنرمندان معاصر هنر کاشی سازی در اصفهان• ابراهیم بن حیان فرسانی اصفهانی، ابراهیم بن حیّان بن حکیم فُرسانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن خلید موذن قواس اصفهانی، از محدّثین ثقه اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن زین العابدین نعمت اللّهی اصفهانی، از صوفیّه و نویسندگان کتب در قرن سیزدهم هجری در اصفهان• ابوسعید ابراهیم بن سعدان کاتب مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابراهیم بن سعید سعدویه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابوبکر ابراهیم بن سفیان طهرانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن سندی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم و چهارم هجری• ابراهیم بن میرزاشاه حسین اصفهانی، ادیب و خطّاط اصفهانی در قرن دهم هجری• ابوعبداللّه ابراهیم بن ابی نصر لفتوانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن ششم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن شذره مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابراهیم بن شفیع عباسی اصفهانی، از نقّاشان هنرمند عهد صفویّه در اصفهان• ابراهیم بن شیبه اصفهانی، از محدّثان شیعه و از صحابه حضرت امام هادی (علیه السّلام)• ابوالحسن ابراهیم بن صالح اصفهانی، عالم فاضل قرن سیزده هجری در اصفهان• ابراهیم بن صالح انجذانی اصفهانی، از محدّثین قرن سوم هجری در اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن عاصم فرسانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن عامر اشعری اصفهانی، از محدّثان اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن عباس مورچه خورتی اصفهانی، روزنامه نگار اصفهان در قرن سیزده و چهارده هجری• ابواسحاق ابراهیم بن عبدالعزیز اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن عبدالعزیز بوبه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم انواری دستگردی اصفهانی، از اطبّاء معاصر و مشهور اصفهان• ابراهیم بن عبداللّه اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم شاهین بن عبداللّه اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابواسحاق ابراهیم قصار بن عبداللّه معدل اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن عبداللّه بادرانی اصفهانی، از علماء و محدّثین اصفهان در قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن عبداللّه تاجر اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن عبداللّه مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن عبداللّه قاسانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابراهیم بن عبدالواحد اشعری مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم و چهارم هجری• ابراهیم بن عثمان ابهری اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن علی مقری اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن علی اصفهانی، فردی ثقه و از محدّثین اصفهان• ابواسحاق ابراهیم خوانساری اصفهانی، از فضلای قرن دهم هجری و از شاگردان محقّق کرکی• ابراهیم بن عمار اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• سیدابراهیم اردوبادی اصفهانی، سیّدابراهیم اردوبادی، از سادات ادوباد آذربایجان و از شعراء• سیدابراهیم احمدی اصفهانی، سیّدابراهیم احمدی، از عالمای معاصر اصفهان• سیدابراهیم کابلی اصفهانی، سیّدابراهیم کابلی، از علمای اصفهان در قرن سیزده هجری• سیدابراهیم پوده ای اصفهانی، سیّدابراهیم پوده ای، از عرفا و شعرای معاصر اصفهان• سیدابراهیم نعمت اللهی اصفهانی، از دانشمندان معاصر و از استادان دانشکده پزشکی• سیدابراهیم بن سیدعلاءالدین اصفهانی، سیّدابراهیم بن سیّدعلاءالدّین خلیفه سلطانی، از فقها و محدّثین قرن یازده هجری در اصفهان• سیدابراهیم بن سیدسلمان اصفهانی، از علمای اصفهان در قرن دوازده هجری• سیدابراهیم حسینی خوراسکانی اصفهانی، از نویسندگان کتب در قرن یازدهم هجری• ابراهیم امین الواعظین اصفهانی، از علما و خطبای معاصر اصفهان• میرابراهیم بن میرعماد حسنی قزوینی اصفهانی، از خوشنویسان خطّ نستعلیق در اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن عمر اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن ششم هجری• ابراهیم بن عمر جرواءانی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن عون مدینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابراهیم بن عیسی اصفهانی ادیب، از دانایان به علم تجوید در اصفهان• ابواسحاق ابراهیم بن عیسی زاهد اصفهانی، از عرفا و متصوّفه اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن فرقد اصفهانی معدل، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابواسحاق ابراهیم بن فسان نایینی اصفهانی، از محدّثین اصفهان• ابراهیم بن فضل ابار اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن پنجم و ششم هجری• ابراهیم بن قاسم باطرقانی شیبانی اصفهانی، از محدّثین قرن سوم هجری در اصفهان• ابراهیم بن قبابیک قاجار اصفهانی، از فضلاء و خوشنویسان قرن یازدهم هجری در اصفهان• ابراهیم بن قره اسدی کاشانی، از محدّثین قرن دوم و سوم هجری در اصفهان• سیدابراهیم میرباقری دهاقانی اصفهانی، از علما و فضلای معاصر اصفهان• ابراهیم بن کوفی حبال اصفهانی، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری• ابن متویه ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصفهانی، از محدّثین و دانشمندان قرن چهارم هجری در اصفهان• ابن منده ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصفهانی، از محدّثین قرن چهارم هجری در اصفهان
...