ابراهیم ادهم بلخی

ابراهیم اَدهَم بلخی ( ـ شام ۱۶۶/۱۶۰ ق)
زاهد و عارف پرآوازۀ قرن دوم. از امیرزادگان بلخ بود و براثر تحول روحی، راه سیر و سلوک درونی را درپیش گرفت و از ملک و دارایی پدر دست برداشت. زندگی او از بسیاری جهات شبیه زندگی بوداست و در سبب خروج او از روش عادی زندگی و آغاز سیر و سلوک، داستان های گوناگون گفته اند. بعضی از مورخین شیعی معتقدند او خدمت امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) رسیده و به آنان ارادت می ورزیده است ولی دلیل مبنی بر شیعه بودن او نیست. به گفتۀ عطّار، ابراهیم پس از ترک بلخ، به نیشابور رفت و در آن جا در غاری مدت نُه سال به عبادت و ریاضت مشغول شد. در مکّه به دیدار و صحبت سفیان ثوری و فُضیل بن عیاض نایل شد. گفته اند شاگرد ابوحنیفه بود و ابوحنیفه از او بسیار تجلیل می کرده است. وی به ارتزاق از دسترنج و روزی حلال اهمیت زیاد می داده و در جنگ با رومیان شرکت داشته است. شخصیت او در شکل گیری تصوف اولیه بسیار مؤثر بوده و همواره به عنوان سرمشقی از زهد و ترک علایق دنیوی و مخالفت با نفس شناخته می شده و داستان ها حتی افسانه هایی پیرامون او ساخته شده است. به اعتقاد بیشتر مورخان، در جنگ با رومیان بیمار شد و درگذشت. در مورد مکان مقبرۀ او نیز اختلاف است.