یکی از مراسم مذهبی ویژه عاشورا و ماه محرم در شهر بروجرد و مناطق اطراف آن برپایی تکیه های عزاداری در خانه های شخصی است که به آنها سقاخانه گفته می شود. رسم است که با فرا رسیدن ماه محرم، برخی از خانواده های بروجردی، یک یا چند اتاق از منزل خود را با استفاده از پارچه های مشکی، سیاهپوش می کنند و منبری چوبی با تعدادی چراغ کوچک در بالای اتاق قرار می دهند. دیوارهای سقاخانه با شمایل بزرگان شیعه و نیز شعرهای حماسی در مدح حسین بن علی و کشته شدگان کربلا آراسته می شود. بیشتر منازل دارای یک اتاق مشترک برای زنان و مردان هستند اما در خانه های بزرگتر و یا سقاخانه های پر مخاطب، ممکن است فضای زنان از مردان جدا باشد.
... [مشاهده متن کامل]
معمولا سقاخانه های از اول تا دهم محرم برپا می شوند. خانه های دارای سقاخانه در هر کوی، با داشتن پرچمی سیاه یا سبز رنگ بر سردر خانه و نیز نصب چراغهای تزئینی مشخص می شوند. با تاریک شدن هوا، صاحب خانه کوچه را آب پاشی می کند، چراغهای تزئینی را برای جلب توجه عابران روشن می کند و درب خانه را باز می گذارد. اهالی شهر با پوشیدن لباسهای سیاه رنگ، دسته دسته از یک سقاخانه به سقاخانه ای دیگر می روند و این کار معمولاً تا پاسی از شب ادامه دارد. چنانچه بازدیدکنندگان از باز بودن سقاخانه مطمئن نباشند پیش از ورود به خانه با صدای بلند می پرسند: قلیچه یا قولوچه؟ اگر صاحبخانه بگوید قلیچه به معنای اذن ورود می باشد. به همین روی گاه به سقاخانه قلیچ هم گفته می شود. رسم است با ورود به سقاخانه پیش از سلام واحوالپرسی با حاضران، گفته شود «بر قاتلان سیدالشهدا لعنت». میزبان و حاضران نیز با گفتن «بیش باد» از میهمانان جدید استقبال می کنند. در گذشته رسم بود که میهمانان اشعاری در مدح امامان شیعه و کشته شدگان کربلا می خواندند و سینه زنی مختصری می کردند. میزبان با انواع میوه، شیرینی و نوشیدنی های سرد و گرم از میهمانان پذیرایی می کند.
جنبه های اجتماعی سقاخانه
رسم است که همسایه ها، نفت، چراغ، شیر، میوه، خرما، شیرینی و مواد دیگری را نذر سقاخانه های محل می کنند و به این ترتیب بخشی از هزینه برپایی سقاخانه را تقبل می کنند. هرچند سقاخانه اساسا برای بزرگداشت کشته شدگان کربلا برپا می شود و هدف آن سوگواری است اما در عمل، فرصتی مناسب برای دیدار با همسایگان، دوستان، همکاران و اقوام است. علاوه بر دید و بازدیدها، امکان خروج دختران جوان از خانه نیز فراهم می شده و به این ترتیب، زمینه دیده شدن آنان توسط خانواده های دیگر و سرگرفتن عروسی نیز در سقاخانه ها وجود داشته است. علاوه بر این، دهه اول محرم، یکی از بهترین زمانهایی است که زنان و کودکان آزادانه و بدون هراس می توانند شبها در کوچه و خیابانهای شهر رفت و آمد داشته باشند.
سقاخانه و تکیه
برخلاف تکیه های عمومی که در مساجد، حسینیه ها و یا بصورت موقت در سطح معابر ایجاد می شوند، سقاخانه ها بیشتر در منازل شخصی افراد برپا می شوند. همچنین تکیه ها بیشتر پایگاهی برای جمع شدن هیئت های عزادار هستند اما سقاخانه ها چنین نقشی ندارند.
... [مشاهده متن کامل]
معمولا سقاخانه های از اول تا دهم محرم برپا می شوند. خانه های دارای سقاخانه در هر کوی، با داشتن پرچمی سیاه یا سبز رنگ بر سردر خانه و نیز نصب چراغهای تزئینی مشخص می شوند. با تاریک شدن هوا، صاحب خانه کوچه را آب پاشی می کند، چراغهای تزئینی را برای جلب توجه عابران روشن می کند و درب خانه را باز می گذارد. اهالی شهر با پوشیدن لباسهای سیاه رنگ، دسته دسته از یک سقاخانه به سقاخانه ای دیگر می روند و این کار معمولاً تا پاسی از شب ادامه دارد. چنانچه بازدیدکنندگان از باز بودن سقاخانه مطمئن نباشند پیش از ورود به خانه با صدای بلند می پرسند: قلیچه یا قولوچه؟ اگر صاحبخانه بگوید قلیچه به معنای اذن ورود می باشد. به همین روی گاه به سقاخانه قلیچ هم گفته می شود. رسم است با ورود به سقاخانه پیش از سلام واحوالپرسی با حاضران، گفته شود «بر قاتلان سیدالشهدا لعنت». میزبان و حاضران نیز با گفتن «بیش باد» از میهمانان جدید استقبال می کنند. در گذشته رسم بود که میهمانان اشعاری در مدح امامان شیعه و کشته شدگان کربلا می خواندند و سینه زنی مختصری می کردند. میزبان با انواع میوه، شیرینی و نوشیدنی های سرد و گرم از میهمانان پذیرایی می کند.
جنبه های اجتماعی سقاخانه
رسم است که همسایه ها، نفت، چراغ، شیر، میوه، خرما، شیرینی و مواد دیگری را نذر سقاخانه های محل می کنند و به این ترتیب بخشی از هزینه برپایی سقاخانه را تقبل می کنند. هرچند سقاخانه اساسا برای بزرگداشت کشته شدگان کربلا برپا می شود و هدف آن سوگواری است اما در عمل، فرصتی مناسب برای دیدار با همسایگان، دوستان، همکاران و اقوام است. علاوه بر دید و بازدیدها، امکان خروج دختران جوان از خانه نیز فراهم می شده و به این ترتیب، زمینه دیده شدن آنان توسط خانواده های دیگر و سرگرفتن عروسی نیز در سقاخانه ها وجود داشته است. علاوه بر این، دهه اول محرم، یکی از بهترین زمانهایی است که زنان و کودکان آزادانه و بدون هراس می توانند شبها در کوچه و خیابانهای شهر رفت و آمد داشته باشند.
سقاخانه و تکیه
برخلاف تکیه های عمومی که در مساجد، حسینیه ها و یا بصورت موقت در سطح معابر ایجاد می شوند، سقاخانه ها بیشتر در منازل شخصی افراد برپا می شوند. همچنین تکیه ها بیشتر پایگاهی برای جمع شدن هیئت های عزادار هستند اما سقاخانه ها چنین نقشی ندارند.