پان ایرانیسم

پانْ ایرانیسم
عقیده ای سیاسی مبتنی بر اتحاد همۀ اقوام و نژادهایی که فرهنگ ایرانی دارند، ازجمله آذربایجانی ها، آسی ها، بلوچ ها، زازاها، کردها، پشتون ها، تاجیک ها و به طور کلی همۀ اقوام ساکن در فلات ایران. پان ایرانیسم برخلاف پان ترکیسم و پان عربیسم، مبتنی بر اندیشه های نژادی یا زبانی نیست و بیشتر به عناصر تاریخی و فرهنگی تکیه دارد. مکتب پان ایرانیسم در ۱۵ شهریور ۱۳۲۶ش توسط گروهی از جوانان پایه گذاری شد. آنان با مطالعۀ تاریخ به این نتیجه رسیدند که ایران از ۱۱۹۲ق دچار تجزیه شده، اما شگفتا که همچنان نام ایران باقی مانده است. با توجه به این مسائل، بنیانگذاران مکتب پان ایرانیسم بر این عقیده بودند که آنچه به نام ایران خوانده می شود، در واقع تمامی ایران نیست. آنان سبب ضعف و ناتوانی کشوری که امروزه ایران نامیده می شود، کشوری که افغانستان نام دارد، سرزمینی که به نام قفقاز زیر سیطرۀ روس هاست، و منطقه ای که آن را به نام جعلی ترکستان روس می خوانند، در جدا افتادن از یکدیگر می دانستند و راه نجات را در وحدت و یکپارچگی می دیدند. از این روی، نام پان ایرانیسم را که منطبق با اندیشه هایشان بود، برگزیدند. تا ۱۳۳۲ش، بر بنیاد اندیشۀ پان ایرانیسم سه حزب تشکیل شد؛ پرچمداران پان ایرانیسم به رهبری محمد مهرداد، حزب ملت ایران به رهبری داریوش فروهر، و حزب پان ایرانیسم به رهبری محسن پزشک پور. این عقیده هم اکنون نیز کمابیش در میان برخی گروه ها و احزاب سیاسی، اغلب در خارج از کشور، رایج است و اشخاصی هم تحت این عنوان به فعالیت سیاسی می پردازند.