واژگان عربی در شاهنامه

قول مشهور ولی نادرست میان عوام این است که هیچ واژهٔ عربی در شاهنامهٔ فردوسی به کار برده نشده است. گرچه شاهنامه به پارسی سره نیست، پژوهش های آماری گویای آن است که بسامد واژه های بیگانه در شاهنامه بیشتر از حدود پنج درصد نیست. این کسر سخت اندک است. چنان که حجم مجموع آثار فارسی ای که کاربرد واژه های بیگانه در آن ها همانند شاهنامه از حدود پنج درصد بیشتر نیست، به حجم شاهنامه نمی رسد.
ایرانیکا|ŠĀH-NĀMA v. ARABIC WORDS
در اینکه فردوسی واژه های فارسی را بر عربی ترجیح می داده است شکی نیست. این هم خاسته از موضوع کار شاعر بود و هم اینکه زمانهٔ فردوسی مناسبِ آن بود. به بیان دقیق تر بیشتر منابعی که فردوسی از آن ها بهره می برد خود از کاربرد واژه های عربی خودداری می کردند. نگاهی گذرا به مقدمهٔ شاهنامهٔ ابومنصوری گویای آن است. از سوی دیگر در مواردی که منابع فردوسی خود نااصیل بوده اند و واژه های عربی در آن ها زیاد یافت می شد، کلمه های عربی در شاهنامه هم فزونی می گیرند. نمونهٔ روشن آن اسکندرنامه است که در اصل روایتی غیرایرانی است و واژه های عربی در آن بسیار بیشتر از دیگر بخشهای شاهنامه یافت می شود.
از مفردات عربی پرکاربرد در شاهنامه موارد زیر را می توان ذکر کرد: سنان، رکیب (=رکاب)، عنان، غم، قطره، هزیمت، جوشن، سلیح (=سلاح)، منادی، قلب، نعره (معرب ناره)، مزیح (=مزاح)، نظاره، ثریا، نبات، حصار، سحاب، عقاب، برهان، فلک، حمله، مبتلی، درج، صف، میمنه، جاثلیق، صلیب.
شاهنامه در این بیت از پنج واژه عربی استفاده می کند: