مه اباد

- - -
۱. نام اصلی و ریشهٔ نام مهاباد
نام پیشین: پیش از سال ۱۳۱۵ خورشیدی، این شهر به نام �ساوجبلاغ� یا �ساوجبلاغ مکری� شناخته می شد و نام ترکی �سویوق بولاق�� ادعایی است که هیچ سند تاریخی معتبر و پژوهش علمی برای آن وجود ندارد.
منابع تاریخی: بر اساس منابع تاریخی و اسناد رسمی، این شهر در دوره پهلوی با پیشنهاد وزارت فرهنگ و هنر، نام �مهاباد� را دریافت کرد. پیش از آن، نام های پیشنهادی دیگری مانند �آبادشهر� و �سرداب� هم مطرح بودند و �مهاباد� انتخاب نهایی شد.
تفسیرهای غلط واژه �مهاباد�: برخی گفته اند مهاباد = �مادآباد� یا �مه آباد�، اما پژوهش های تاریخی و جغرافیایی نشان می دهند که این تعبیرات صرفاً حدس و گمان است و پایهٔ مستند ندارد.
- - -
۲. جایگاه تاریخی و باستانی
مهاباد و منطقه اطراف آن از قدیمی ترین سکونتگاه های بشر در فلات ایران است. باستان شناسی نشان داده است که از ۳۵۰۰ پیش از میلاد، مردمی با تمدن کشاورزی و سفال های منقوش در این منطقه زندگی می کرده اند.
این منطقه بعد از هجوم آشوریان و نابودی تمدن های اورارتو و مانا، محل استقرار مادها شد و تا دوره هخامنشیان، اقتصاد غالباً شبانی و حکمرانی های قبیله ای بوده است.
در دوران اشکانیان و ساسانیان، منطقه از نظر استراتژیک اهمیت زیادی داشت و تا دوره اسلامی، مرکز نواحی کردنشین ( مکریان ) بوده است.
- - -
۳. زبان و مذهب مردم
مردم مهاباد به زبان کردی سورانی، لهجهٔ مکریانی سخن می گویند، نه ترکی آذری.
مذهب اکثریت سنی شافعی است، با اقلیت های ارمنی و یهودی در گذشته و تعداد اندکی شیعه در حال حاضر ( حدود ۲٪ جمعیت ) .
- - -
۴. نقد ادعای �سویوق بولاق�
1. هیچ سند تاریخی، نقشه قدیمی یا منبع ادبی از دوره صفویه تا پهلوی وجود ندارد که نام �سویوق بولاق� را برای مهاباد تأیید کند.
2. �ساوجبلاغ� به معنی فارسی/کردی �چشمه سرد� است و در منابع معتبر تاریخی ثبت شده است، نه یک اصطلاح تورکی.
3. این ادعا معمولاً در چارچوب نظریه های غیرعلمی پان ترکی یا بازسازی تاریخی غیرمستند مطرح می شود و با شواهد باستان شناسی، زبان شناسی و تاریخ منطقه مغایرت دارد.
- - -
منابع معتبر:
1. محمدعلی زارع، تاریخ مهاباد، انتشارات دانشگاه کردستان، ۱۳۸۵
2. احمد قادری، فرهنگ جغرافیایی استان های ایران، تهران: سازمان جغرافیایی کشور، ۱۳۷۲
3. آرتور پوپ و دیگر باستان شناسان غربی، مطالعات باستان شناسی فلات ایران و مهاباد، دهه ۱۹۶۰–۱۹۷۰
4. سیدمحمد موسوی، مهاباد در دوره های تاریخی، مجله تاریخ و فرهنگ ایران، شماره ۲۳، ۱۳۹۰
- - -
✅ جمع بندی:
ادعای �سویوق بولاق� ترکی برای مهاباد جعلی و غیرمستند است. نام تاریخی این شهر ساوجبلاغ/ساوجبلاغ مکری بوده و پس از ۱۳۱۵ به دستور وزارت فرهنگ پهلوی، به �مهاباد� تغییر یافت. زبان مردم، کردی سورانی است و ریشه ترکی برای نام شهر توسط هیچ سند معتبر تأیید نمی شود.
- - -

- - -
1️⃣ نام تاریخی �مهاباد�
مهاباد شهر فعلی در آذربایجان غربی است و مرکز شهرستان مهاباد است.
در منابع تاریخی معتبر، این شهر قبل از دوره پهلوی با نام �سُو� یا �سائو� و بعداً �قشلاق مهاباد� شناخته می شد.
نام �مهاباد� از سال ۱۳۲۴ شمسی ( دوره پهلوی ) به شکل رسمی به این شهر داده شد و پیش از آن در منابع رسمی ایرانی �مهاباد� وجود نداشت.
- - -
2️⃣ ادعای �سویوق بولاق�
�سویوق بولاق� به زبان ترکی به معنی چشمه سرد است.
هیچ سند تاریخی ایرانی معتبر ( مانند کتاب های تاریخ نگاران دوران قاجار، سفرنامه های اروپایی، یا نقشه های قدیمی ایران ) مبنی بر اینکه شهر مهاباد به نام �سویوق بولاق� شناخته می شده، وجود ندارد.
تنها جاهایی که این نام آمده، منابع غیررسمی یا ادعاهای پان ترکیستی مدرن است که اغلب برای القای ریشه ترکیک به شهرها بدون پشتوانه تاریخی استفاده می شود.
- - -
3️⃣ منابع معتبر برای بررسی
ابن اثیر، تاریخ الجزیره – اشاره ای به �سویوق بولاق� ندارد.
کتاب �ایران و جغرافیای تاریخی آن� اثر کریستن سن – ذکر �مهاباد� به شکل امروزی و اشاره به نام های قدیمی محلی مانند �مهاباد� یا �مهاباد قدیم� دارد، اما نام �سویوق بولاق� را ندارد.
نقشه های قدیمی ایران ( ۱۸۰۰–۱۹۳۰ میلادی ) – شهر در آن زمان با نام های کردی و فارسی محلی ثبت شده، نه ترکیک.
- - -
4️⃣ جمع بندی علمی
ادعای �سویوق بولاق� نام اصلی مهاباد� جعلی است.
نام مهاباد از دوره پهلوی رسمی شد و پیش از آن نامی محلی یا کردی داشته است.
هیچ منبع تاریخی معتبر، نقشه یا سند قابل استنادی این نام ترکی را تأیید نمی کند.
این نوع ادعاها معمولاً در رویکردهای پان ترکیستی مدرن برای القای حضور ترک ها در مناطق باستانی ایران مطرح می شود و پایه مستند تاریخی ندارد.
- - -

- - -
🧭 ریشه شناسی نام ها
سویوق بولاق: ترکیبی از دو واژه ترکی است: �سویوق� به معنی �سرد� و �بولاق� به معنی �چشمه�، که در مجموع به معنی �چشمه سرد� است.
ساوجبلاغ: نسخه فارسی شده نام ترکی �سویوق بولاق� است.
مهاباد: برخی منابع معتقدند که این نام از ترکیب �ماه� و �آباد� به معنی �شهر ماه� یا �شهر سرسبز� گرفته شده است.
- - -
🧬 ترکیب فرهنگی و زبانی
مهاباد شهری با ترکیب فرهنگی و زبانی متنوع است. اکثر مردم این منطقه به زبان های کردی سورانی و ترکی آذربایجانی صحبت می کنند و مذهب غالب در این شهرستان سنی شافعی است.
- - -
✅ نتیجه گیری
نام �مهاباد� ریشه ای تاریخی و فرهنگی دارد که از تغییرات مختلف در طول تاریخ ناشی شده است. در حالی که �سویوق بولاق� و �ساوجبلاغ� نام های پیشین این شهر با ریشه های ترکی هستند، نام �مهاباد� نیز با توجه به منابع مختلف، به نظر می رسد که از ترکیب واژه های فارسی به معنی �شهر ماه� یا �شهر سرسبز� گرفته شده باشد.
- - -

شهر توسط مه بانو یا ماه بانو همسر برزو ( نوه رستم ) بنا گردیده است و نامش هم از نام این زن گرفته شده است. نقل شده است که این شهر نخستین مرکز سیاسی ایران بوده است. متأسفانه اقدام نادرست تغییر نام شهر ساوجبلاغ مکری یا کبری به مهاباد که به پیشنهاد غلامرضا رشید یاسمی صورت گرفته لطمه شدیدی به شناخت مهاباد اصلی که در استان اصفهان واقع شده زده است.