ابونصر محمد بن محمد فارابی (زادهٔ ۲۵۹ قمری / ۸۷۲ م. در فاراب - درگذشتهٔ ۳۳۹ قمری / ۹۵۰ م. در دمشق سوریه) از بزرگترین فلاسفه و دانشمندان
ایرانی عصر طلایی اسلام است.
Kiki Kennedy-Day, Books of Definition in Islamic Philosophy: The Limits of Words, Routledge, 2002, page 32.
فارابی در علم، فلسفه، منطق، جامعه شناسی، پزشکی، ریاضیات و موسیقی تخصص داشت. بیشترین آثار او در زمینه فلسفه، منطق، جامعه شناسی و همچنین دانشنامه نویسی بود. فارابی به مکتب
نوافلاطونی تعلق داشت که سعی داشتند تفکرات افلاطون و ارسطو را با
الهیات توحیدی هماهنگ کنند و در فلسفه اسلامی نیز از جمله اندیشمندان
مشایی محسوب می شود. فارابی شرح های ارزشمندی بر آثار ارسطو نگاشته و به سبب همین او را معلم ثانی خوانده اند. وی آثاری نظیر «الجمع بین الرایین»، «اغراض ما بعدالطبیعه ارسطو»، «فصول الحکم» و «احصاءالعلوم» را از خود به یادگار نهاده است. در قرون وسطی آثاری چند از او به
زبان لاتین برگردانده شده اند و او به خوبی در غرب نیز شهرت یافته است.
پدر و مادر فارابی از ایرانیانی بودند که به ترکستان مهاجرت کرده بودند. فارابی بیشتر عمر خود را در بغداد دارالخلافه
حکومت عباسیان گذراند.
ابونصر محمد بن محمد طرخانی ملقب به فارابی، در حدود سال ۲۵۷هجری قمری/ ۸۷۰میلادی در دهکدهٔ «وسیج» از ناحیهٔ پاراب (فاراب) در
فرارود (شهر
اُترار کنونی در جنوب قزاقستان) یا پاریاب (فاریاب)
خراسان در
افغانستان کنونی به دنیا آمد. دهخدا به نفل از بدیع الزمان فروزانفر می نویسد: «اسم پدر او طرخان و نام جدش اوزلوغ است. درشرح زندگی فارابی مطلبی که بر جریان واقعی زندگی دوران طفولیت و جوانی وی باشد در کتاب ها وجود ندارد. ابن ابی اصیبعه دو خبر متناقض دربارهٔ او نقل می کند: اول اینکه فارابی در آغاز کار نگهبان باغی در دمشق بودو دوم اینکه، در عنفوان جوانی به قضاوت مشغول بود و چون به معارف دیگر آشنا شد، قضاوت را ترک کرد و با تمام میل به طرف معارف دیگر روی آورد.» در جوانی برای تحصیل به بغداد رفت و نزد «متی بن یونس» به فراگرفتن منطق و فلسفه پرداخت. سپس به
حرّان سفر کرد و به شاگردی «یوحنا بن حیلان» درآمد.