ترکی آذربایجانی ( به ترکی آذربایجانی: آذربایجان تورکجه سی ) یا ترکی آذری ( به ترکی آذربایجانی: آذری تورکجه سی ) که در اکثر زبان های جهان با نام زبان آذربایجانی ( به آذربایجانی: آذربایجان دیلی ) شناخته می شود، زبانی از خانواده زبان های ترکی است که با دو گویش در جمهوری آذربایجان و مناطق آذربایجان ایران تکلم می شود. عمده تفاوت بین دو گویش در تلفظ برخی واژگان، وام واژگان روسی، فارسی، عربی و انگلیسی و تفاوت هایی مختصر در چند مورد دستوری است. زبان ترکی آذربایجانی در جمهوری آذربایجان زبان رسمی و در داغستان یکی از زبان های رسمی مصوب فدراسیون روسیه است. زبان ترکی آذربایجانی بخشی از شاخه زبان های اغوز زبان های ترکی است و به ترکی استانبولی، زبان ترکی قشقایی و ترکی خراسانی بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان زبان گفتاری همچنین در نواحی شرقی ترکیه و جنوب گرجستان و داغستان و قسمت هایی از شمال خراسان رایج است. زبان ترکی آذربایجانی از زبان های فارسی و عربی در واژگان، سامانه آوایی و دستوری اثر پذیرفته است. در ایران، شهرهای تبریز، ارومیه ( به غیر از مناطق کردنشین ) ، اردبیل و زنجان به ترتیب بزرگ ترین شهرهایی اند که ترکی آذربایجانی در آن ها تکلم می شود.
... [مشاهده متن کامل]
در محدوده آذربایجان در گذشته و قبل از گسترش زبان ترکی آذربایجانی، زبان آذری ( پهلوی ) رایج بود که به مرور پس از ورود و اسکان قبایل تُرک و قزلباش به خصوص در دوره سلجوقیان و صفویه، و ترک سازی به فراموشی سپرده شد.
آذربایجانی یکی از زبان های ترکی تبار و زبان اغلب مناطق آذری نشین ایران از جمله آذربایجان است. این زبان در کنار ترکی استانبولی و گاگائوز در زیرشاخه غربی از گروه زبان های اوغوز قرار می گیرد. ترکی خراسانی و ترکمنی زیر شاخه شرقی و زبان قشقایی زیر شاخه جنوبی زبان های اوغوز را تشکیل می دهند.
مهم ترین گویش های زبان ترکی آذربایجانی موجود در ایران عبارتند از:
• گویش افشاری
• گویش شاهسونی
• گویش سنقری
• گویش تبریزی
• گویش اردبیلی
بیوک رسول اوغلو است که در سال ۱۹۹۶ طی مقاله ای منتشر و اعلام داشته است که این دسته بندی بر اساس ملاحظات میدانی و بر مبنای ۱ - مشخصات آوایی، ۲ - ویژگی های جغرافیایی مناطق و ۳ - قواعد زبانی ( قواعد کلی و هماهنگی اصوات ) می باشد. بیوک رسول اوغلو لهجه های ترکی آذربایجانی در ایران را به ۸ گروه به شرح زیر دسته بندی کرده است ( در مقاله اصلی لهجه نهم لهجه خلج نامیده شده در حالی که زبان خلجی یک زبان مستقل است ) :
... [مشاهده متن کامل]
در محدوده آذربایجان در گذشته و قبل از گسترش زبان ترکی آذربایجانی، زبان آذری ( پهلوی ) رایج بود که به مرور پس از ورود و اسکان قبایل تُرک و قزلباش به خصوص در دوره سلجوقیان و صفویه، و ترک سازی به فراموشی سپرده شد.
آذربایجانی یکی از زبان های ترکی تبار و زبان اغلب مناطق آذری نشین ایران از جمله آذربایجان است. این زبان در کنار ترکی استانبولی و گاگائوز در زیرشاخه غربی از گروه زبان های اوغوز قرار می گیرد. ترکی خراسانی و ترکمنی زیر شاخه شرقی و زبان قشقایی زیر شاخه جنوبی زبان های اوغوز را تشکیل می دهند.
مهم ترین گویش های زبان ترکی آذربایجانی موجود در ایران عبارتند از:
• گویش افشاری
• گویش شاهسونی
• گویش سنقری
• گویش تبریزی
• گویش اردبیلی
بیوک رسول اوغلو است که در سال ۱۹۹۶ طی مقاله ای منتشر و اعلام داشته است که این دسته بندی بر اساس ملاحظات میدانی و بر مبنای ۱ - مشخصات آوایی، ۲ - ویژگی های جغرافیایی مناطق و ۳ - قواعد زبانی ( قواعد کلی و هماهنگی اصوات ) می باشد. بیوک رسول اوغلو لهجه های ترکی آذربایجانی در ایران را به ۸ گروه به شرح زیر دسته بندی کرده است ( در مقاله اصلی لهجه نهم لهجه خلج نامیده شده در حالی که زبان خلجی یک زبان مستقل است ) :
سنه وروموشام