حجت امام غایب

حجت که نظریهٔ اصلی اسماعیلیان فاطمی بود، همانا تداوم امامت در بازماندگان ابوعبدالله جعفر بن محمد صادق بود. اسماعیلیان تا حدود سال ۲۸۶ هجری قمری محمد بن اسماعیل را به عنوان آخرین امام خود می شناختند و منتظر ظهور وی بودند اما در همان سال عبیدالله مهدی با ادعای امامت خود و رهبران مرکزی نهضت، مهدویت محمد بن اسماعیل را رد کرد. یعنی رهبری نهضت در دورهٔ بین جعفر صادق و عبدالله مهدی برعهده اشخاصی بود که سعی می کردند کسی به هویت و شخصیت آن ها پی نبرد. بنابر آنچه محققان دریافته اند حجت پیش از اصلاحات عبیدالله مهدی هم وجود داشته و در واقع رهبران اصلی نهضت مقام «امام مستور» را برای خود قائل شده بودند و مردم هم از طریق آن ها می توانستند از دستورهای امام آگاهی یابند. بنابر گفته های عبیدالله رهبران مرکزی که خود را امام مستور می دانستند در آغاز در پوشش حجت امام غایب خود را معرفی می کردند و دعوت او را گسترش می دادند، آن ها ابتدا از نام هایی مانند مبارک، میمون، سعید و… استفاده می کردند؛ حال آن که امامت در فرزندان جعفر صادق باقی مانده بود و محمد بن اسماعیل هم یکی از همان نام های مستعار نزدیکان عبیدالله مهدی بود.