جیوه

[ویکی فقه] جیوه از فلزات است و از آن در باب طهارت و خمس نام برده اند.
جیوه فلزی نقره ای رنگ و مایع می باشد.
احکام جیوه
جیوه از معادن و محکوم به احکام آن همچون وجوب اخراج خمس آن است. در نجس شدن ملاقات کننده نجاست صرف مایع بودن آن کافی نیست؛ بلکه باید ملاقات کننده قابلیت تأثر و انفعال را نیز داشته باشد. از این رو، مایعی همچون جیوه با ریختن در ظرف نجس خشک نجس نمی شود.

جیوه، ( قدیمی تر: ژیوه ) [ ۲] [ ۳] [ ۴] یا سیماب[ ۵] نام یک عنصر شیمیایی با نماد Hg و عدد اتمی ۸۰ است. جیوه در زبان فارسی به معنی زنده است و نام آن در برخی زبان های دیگر نیز نقرهٔ زنده معنی می دهد. واژه سیماب، از سیم به معنی نقره و آب تشکیل شده است.
جیوه یک عنصر سنگین بلوک دی است و تنها فلزی است که در شرایط استاندارد دما و فشار مایع است. عنصر دیگری که در این شرایط مایع باشد، برم است. فلزهای دیگر مانند سزیم، فرانسیم، گالیم و روبیدیم در دمایی بالاتر از شرایط استاندارد ذوب می شوند. دمای ذوب −۳۸٫۸۳ °C و نقطهٔ جوش ۳۵۶٫۷۳ °C. جیوه نیز از این قرار است. [ ۶] [ ۷] [ ۸]
رسوبهای جیوه در سراسر زمین پیدا می شود، اما بیشتر به صورت شنگرف ( سولفیدهای جیوه ) این رنگدانهٔ قرمز شنگرفی بیشتر از راه کاهش شنگرف به دست می آید. شنگرف بسیار سمّی است به ویژه اگر گرد و غبار آن بوییده یا خورده شود. راه دیگر مسمویت جیوه قرار گرفتن در برابر ترکیب های حل شدنی جیوه در آب است مانند کلرید جیوه ( II ) یا متیل جیوه، تنفس بخار جیوه یا خوردن خوراک های دریایی آلوده به جیوه.
جیوه در دماسنج، فشارسنج ( بارومتر، مانومتر ) ، فشارسنج خون، کلید جیوه ای، شیرهای شناور و دیگر ابزارها. البته به دلیل زهرآگین بودن این عنصر، تلاش شده تا از فشارسنج های خون و دماسنج های جیوه ای در بیمارستان ها پرهیز شود و به جای آن از ابزارهای الکلی، آلیاژهای اوتکتیک مانند گالینستان، ابزارهای الکترونیکی یا با پایهٔ ترمیستور بهره برده شود. اما همچنان کاربرد جیوه در زمینهٔ پژوهش و ساخت مواد آمالگام دندانی برای پرکردن دندانها پابرجا است. جیوه کاربرد نوری هم دارد: اگر جریان الکتریسیته از بخار جیوهٔ درون یک لولهٔ فسفری گذرانده شود، موج های کوتاه فرابنفش پدید می آید در اثر این موج ها فسفر به درخشش می افتد و نور مرئی تولید می شود ( مانند لامپ مهتابی ) .
اتم های جیوه شرایط متفاوتی را می تواند نسبت به موقعیت مغناطیس، میدان مغناطیس، میدان الکتریکی و دما داشته باشد.
ذات عملکردی جیوه از نوع دیا مغناطیس یا دفع کننده مغناطیس است، اما مولکول جیوه جذب پذیری بالائی دارد و نسبت به شدت جریان جذب پذیری تغییر یافته و نمی تواند آن بار الکتریکی یا مولکولی و الکترونی جذب شده را به شکل مولکول خود تغییر دهد و دوباره تابش نماید. مولکول جیوه تحت شرایط متفاوت به وضعیت و حالت های موقت بنابر جریان وارد شده تأثیر می پذیرد و وضعیت مولکولی جیوه و شکل جیوه تغییر می نماید. [ ۹]

جیوِه (mercury)
جیوِه
(یا: نقره مایع، سیماب) عنصری فلزی، به رنگ خاکستری نقره ای، سنگین، با نماد Hg، برگرفته از واژه ای لاتینی به معنای عطارد، با عدد اتمی۱ ۸۰، و جرم اتمی نسبی۲ ۲۰۰.۵۹. مایعی متحرک و چگال، با نقطه ذوب پایین (۳۸.۸۷- درجۀ سانتی گراد) است. منبع عمدۀ آن سنگ معدن شنگرف۳، (سولفور جیوه، HgS) است و گاهی نیز به صورت فلز آزاد۴ در طبیعت یافت می شود.کاربردها. آلیاژهای جیوه با فلزات دیگر را ملغمه (آمالگام۵) می نامند. در دندانپزشکی، نوعی ملغمۀ جیوه ـ نقره۶ را برای پر کردن حفره ای دندان به کار می برند. جیوه در صنعت نیز کاربردهای بسیار دارد، از آن جمله است تهیۀ داروها و مواد شیمیایی، لامپ های بخار جیوه، یکسوکننده های قوس۷، سوئیچ های کنترل توان. از جیوه همچنین برای ساختن فشارسنج ها و دماسنج های مختلف ازجمله فشارسنج هوا و دماسنج طبی استفاده می شود.
خطرات. جیوه سمّی انباشتی است که ممکن است زنجیرۀ مواد غذایی را آلوده کند و باعث ناراحتی های روده ای و کلیوی شود. همچنین، باعث نقض زاد و ولد در انسان می شود. سازمان جهانی بهداشت۸ حد مجاز جیوه را حدود۰.۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم بافت ماهیچه ای اعلام کرده است. در ژانویه ۱۹۹۸، اداره حفاظت از محیط زیست ایالات متحده۹ بیشترین مقدار مجاز این عنصر را۰.۱ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، برابر یک پنجم مقدار مجاز سازمان بهداشت جهانی، اعلام کرد. صنایعی که ترکیبات آلی جیوه، مانند دی متیل جیوه۱۰، را در دریا تخلیه می کنند، مسبب عمدۀ آلودگی سمی جیوه در نیمۀ آخر قرن ۲۰ بوده اند. از ۱۹۵۳ تا ۱۹۷۵، براثر تخلیۀ فاضلاب های حاوی ترکیبات آلی جیوه، در خلیج میناماتا۱۱ و انباشت آن ها در بدن ماهی ها و حلزون های صدف دار، ۶۴۸هزار نفر از مردم دهکدۀ میناتامای ژاپن مسموم شدند که وضع ۱۱۵ نفر از آن ها وخیم شد.
تاریخچه. این عنصر را هندی ها و چینی های باستان کشف کردند. همچنین، در مقبره های مصر، با قدمت ۳۵۰۰ سال نیز یافت می شود. جیوه را کیمیاگران به نام خدای حرکت سریع۱۲ و به سبب سیّالیت اش نام گذاری کردند.
کاربرد. در معدن کاری جیوه با طلا ملغمه تشکیل می دهد، لذا در معادن طلا و برای استخراج طلا از رسوبات کم ارزش۱۳ آن به کار می رود. هرسال حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ تن جیوه در حوضه رودخانۀ آمازون مصرف می شود. در ۱۹۹۰، غلظت جیوه در ماهیان خوراکی نزدیک محل های معدن کاری دَه برابر بیشتر از مقدار مجازی بود که سازمان بهداشت جهانی برای انسان توصیه کرده است.atomic numberrelative atomic masscinnabarfree metalamalgamsilver mercury amalgamarc rectifiersWorld Health OrganizationUS Environmental Protection AgencydimethylmercuryMinamata Bayfast-moving godlow-grade