ترفند

از این گذشته سخت شما پایه دانشیک ندارد هر تری تِر نیست

مثلا اگر به کلمه "زبردست" نظری بیندازیم آیا در این واژه "زِبَر" پیشوند می باشد؟
جواب خیر
"زبر" متشکل از دو بخش است :
۱ - زِ یا همان از که به عنوان حرف ربط به کار میرود
۲ - " بر" که واژه معنادار مستقل بوده و به معنی روی ، بر ، بالاو. . . می باشد
که در مجموع ترکیب " از بَر" را تشکیل می دهد که به معنی لغوی به معنی " از بالا ، بالا " می باشد ( زیر و زبر ) و در اصطلاح به معنی حفط کرده ، بلد و. . ( واقف و بلد به زیر و زبر کار ) می باشد که شکل دیگر آن "زِبر" می باشد.
"زبر "با معنای بلد در ترکیب با واژه دست واژه زبردست را تشکیل می دهد که به معنی "دست بلد" می باشد و به کسی گفته می شود که به اصطلاح دستش به انجام کاری بلد و آشنا عادت کرده بوده و به زیر و زبر آن واقف می باشد.
اما وقتی مثلا از پیشوند " پسا" صحبت می کنیم مورد یک پیشوند می باشد به همین خاطر است که علیرغم این که پیشوند جدیدا در فارسی قرارداد و مورد استفاده قرار گرفته درک معنای آن راحت است و کلمات زیادی از آن به عنوان مثال وجود دارد مانند :
پسامدرن ، پسافئودالیسم ، پسااسلامی ، پسانگری ( نگریستن و بررسی دوره پس از یک دور خاص ) ، پسااندیشی ( اندیشیدن و آینده نگری در مورد دوره ای پس از یک دوره خاص ) ، و. . . . .
یعنی صرفا به خاطر اینکه کلمه "ترفند" دارای بخش "فند" می باشد آن را ریشه قلمداد کرده و "تر" را پیشوند فرض کرده و سپس با آوردن مثال نادرست سعی در توجیه پیشوند بودن بخش"تر" شده است و توضیح یا توجیهی نیز در مورد معنا یا کاربرد تر داده نشده و به صورت گنگ رها شده که اگر توضیح واضحی از معنای "تر" به عنوان پیشوند بود امروز ما شاهد به کار گیری واژگان بسیاری با " تر" می بودیم همانند پیشوند "پیش" زیرا که دارای توضیح و تعریف واضح بوده و نیازی به آوردن مثال های غلط و انحرافی جهت توجیه آن نداریم .
ترفند یک واژه مشتق شده از فعل ترکی تَرپنمَک بوده که صحیح آن تَپرَنمَک ( اشکال دیگر آن : تَبرَنمَک، دَبرَنمک، دابرانماق ، داورانماق و. . ) می باشد یعنی شکل صحیح واژه "ترفند" در اصل "تَپرَند" می باشد و ما پسوندی به نام "تر" نداریم .
کلماتی از این دستور ترکی که در آن حرف "ر" و "پ" جابه جا شده است عبارتند از :
- کیپری که شده کیرپی به معنی جوجه تیغی
- کَپریج که شده کرپیج به معنی آجر
- کُپرو که شده کُرپو به معنی پل
- کیپریک که بعضا کیرپیک نیز تلفظ می شود و معنی آن ابرو است
- کُپرَه که شده کُرپه به معنی نوزاد
و. . . .
فعل "تپرنمک" نیز به همین شکل به" ترپنمک" تبدیل شده و از آن" ترپند" به دست آمده که با تغییر حرف" پ " به " ف" که آن نیز امری رایج در بسیاری از زبان ها از جمله فارسی و ترکی است به شکل " ترفند" در آمده است .