اوزون برون

در زبان ترکی آذربایجانی و ترکی عثمانی، واژهٔ
"uzun" ( اوزون ) = �دراز، طولانی�
"burun" ( بورون ) = �بینی، پوزه�
کاملاً رایج و اصیل هستند و قدمت شان در زبان ترکی به قرون وسطی برمی گردد.
واژهٔ بورون ( burun ) در ترکی فقط به �بینی� محدود نیست و در زبان های ترکی به معنی �پوزه، دماغه ( پیش آمدگی ) ، نوک� نیز به کار می رود.
➡️ در زبان شناسی تاریخی ترکی، burun در متون کهن مثل دیوان لغات الترک محمود کاشغری ( قرن ۱۱ میلادی ) ثبت شده و دقیقاً همین معانی را دارد.
📜 منبع:
> محمود کاشغری، دیوان لغات الترک، ج1، ص. 386:
بورون: �آنچه که پیش آید؛ بینی، دماغهٔ کوه یا زمین�.
پس واژه ترکی است و کاربردش بسیار قدیمی تر از کاربرد در نام ماهی خاویاری است.
- - -
2️⃣ چرا به ماهی خاویاری "اوزون بورون" می گویند؟
این اسم یک توصیف ظاهری است: ماهی خاویاری پوزهٔ درازی دارد، بنابراین در ترکی آذربایجانی و ترکی عثمانی به آن "اوزون بورون" ( پوزه دراز ) گفته اند.
این نامگذاری صرفاً توصیفی است و واژه هایش از ترکی کهن می آید، نه اینکه برای این ماهی ساخته شده باشد.
- - -
3️⃣ پاسخ به ادعای جعلی بودن
برخی مدعی هستند که این واژه �جعلی� است یا از فارسی گرفته شده است. این ادعا غلط است چون:
1. اوزون در فارسی اصلاً وجود ندارد. واژهٔ فارسی برای �دراز� همان �دراز� یا �بلند� است.
2. بورون یا �بورن� در فارسی ریشه ای ندارد. واژهٔ فارسی �بینی� یا �دماغ� است.
➡️ هر دو جزء ریشهٔ ترکی دارند و در متون کهن ترکی قبل از تماس وسیع با فارسی وجود داشته اند.
- - -
4️⃣ منابع معتبر
1. M. Kaşgarlı, Divan� L�gati't - T�rk ( 1072 - 1074 ) – ثبت واژه های uzun و burun با همین معانی.
2. Sir Gerard Clauson, An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 ) – ریشهٔ ترکی و کهن هر دو واژه را تأیید می کند.
3. Doerfer, T�rkische und mongolische Elemente im Neupersischen ( TMEN ) – burun را از اصیل ترین واژه های ترکی می داند که حتی به فارسی و مغولی هم نفوذ کرده است.
- - -
جمع بندی
واژهٔ "اوزون بورون" ۱۰۰٪ ترکی است و هیچ ارتباطی به فارسی ندارد. این اسم فقط توصیفی برای شکل ماهی خاویاری است و هر دو جزء آن در متون ترکی کهن ثبت شده اند. ادعای جعلی بودن یا اینکه نام گذاری برای "سوءاستفاده هویتی" بوده، کاملاً بی اساس است.
- - -

1. ابهام در واژه: مشخص نیست ماهی کدام است و �دریش� دقیقاً چه واژه ای است.
2. تحریف ریشه شناسی: ادعا می کنند �دریش� تورکی است، ولی بدون سند.
3. معنای سازی جعلی: �دماغ دراز� را از روی شکل ماهی ساخته اند و آن را به واژه نسبت داده اند.
- - -
2. بررسی ریشه شناسی علمی واژه �دریش�
الف ) واژه ی فارسی �دَریش� یا �دَریس�
در متون کهن فارسی و اوستایی: واژه �دَریش� ( دَرِش / drish ) در اوستا و سانسکریت ریشه دارد. در سانسکریت ریشه ی dṛś به معنی �دیدن� و �نمایان بودن� آمده است. ( بن: Monier - Williams, Sanskrit Dictionary, 1899 )
در فارسی میانه ( پهلوی ) ، واژه ی driš ( دریش ) به معنی �پاره کردن، شکافتن� آمده است ( MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971 ) .
این ریشه در فارسی نو هم به صورت �دریده، درز، درزیدن� ادامه دارد.
هیچ ارتباطی با ترکی ندارد. ریشه ی هند و ایرانی ( ایرانی شرقی ) دارد و در متون بسیار کهن تر از ورود زبان های ترکی به ایران آمده است.
- - -
ب ) ادعای �دماغ دراز� در ترکی؟
در ترکی واژه ی مستقلی که �دِریش� به معنی دماغ دراز باشد وجود ندارد.
در ترکی اوغوزی، واژه ی �درِش� یا �دیرِش� اصلاً به معنای �دماغ� یا �دراز� نیست.
برای دماغ در ترکی: burun ( بورن ) و برای �دراز�: uzun به کار می رود. هیچ وقت ترکیب جعلی �دریش = دماغ دراز� وجود ندارد.
- - -
3. مسأله ی نام ماهی
نام بسیاری از ماهی ها در فارسی از قدیم گرفته شده و بعدها به ترکی، عربی یا حتی اروپایی رفته است. مثال: ماهی شوریده، هامور، کولی.
واژه ی �دریش� احتمالاً گونه ای از همین اسامی کهن ایرانی است و هیچ ارتباطی با ترکی ندارد.
حتی اگر نام یک ماهی از ترکی وارد فارسی شده باشد، دلیل نمی شود ریشه ی باستانی آن واژه ترکی باشد. باید سند زبان شناسی و متنی داشت، نه داستان سرایی.
- - -
4. جمع بندی و پاسخ کوتاه به این جعلیات
1. واژه �دریش� یا ریشه ی آن در فارسی میانه و اوستا ثبت شده و قرن ها قبل از ورود زبان های ترکی به ایران وجود داشته است.
2. در ترکی واژه ای با این شکل و معنی وجود ندارد. در ترکی �دماغ� = بورون ( burun ) و �دراز� = اوزون ( uzun ) است.
3. این ادعا یک داستان سازی بی سند برای مصادره واژگان فارسی و اوستایی است.
- - -
منابع
MacKenzie, D. N. ( 1971 ) . A Concise Pahlavi Dictionary
Monier - Williams, M. ( 1899 ) . Sanskrit - English Dictionary
Bartholomae, C. ( 1904 ) . Altiranisches W�rterbuch
دهخدا، علی اکبر. لغت نامه دهخدا، مدخل �دریش�
- - -