الفبای قرقیزی ( قرقیزی: Кыргыз алфавити، قیرعیز الفابیتی , Yañalif: Qьrƣьz alfaviti ) الفبای مورد استفاده برای نوشتن زبان قرقیزی هستند. زبان قرقیزی از الفباهای زیر استفاده می کند:
• خط سیریلیک که به طور رسمی در جمهوری قرقیزستان استفاده می شود.
• افبای عربی - فارسی که به طور رسمی در بین اقلیت قرقیز ساکن افغانستان، پاکستان و چین ( در ولایت خودمختار قزل سو قرقیز و ولایت خودمختار ایلی قزاق در سین کیانگ ) استفاده می شود.
• خط بریل قرقیزی
الفبای عربی - فارسی به طور سنتی پیش از معرفی اولین الفبای لاتین در سال ۱۹۲۷ برای نوشتن قرقیزی استفاده می شد. امروزه در چین برای نوشتن زبان قرقیزی اقلیت ساکن آنجا از الفبای عربی استفاده می شود. الفبای ترکی جدید ( ینگه الفبا ) در دهه ۱۹۳۰ برای زبان قرقیزی در اتحاد جماهیر شوروی استفاده می شد تا اینکه با خط سیریلیک جایگزین شد. الفبای سیریلیک قرقیزی اکنون الفبای مورد استفاده در قرقیزستان است. این الفبا شامل ۳۶ حرف: ۳۳ از الفبای روسی با ۳ حرف اضافی برای صداهای ویژه زبان قرقیزی است: Ң، Ү، Ө.
تا پیش از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی، مردم قرقیز اکثرا کوچ نشین بودند و سواد خواندن و نوشتن در بین آنها پایین بود. آمار سال ۱۹۲۴ میلادی، درصد سواد را ۲٫۵٪ تخمین زد. با این وجود، مثل مردمان ازبک و قزاق، زبان قرقیزی به الفبای عربی - فارسی، بدون استانداردسازی و هیچ گونه تغییری نوشته می شد. البته که این الفبا، مناسب زبان قرقیزی نیست. اولا که در الفبای عربی - فارسی، چندین حرف صامت برای یک صدای واحد وجود دارد، به طور مثال، حروف «ت» و «ط». و دوما این که، الفبای عربی - فارسی حروف و حرکات مورد نیاز برای نشان دادن حروف صدادار موجود در قرقیزی را ندارد.
دهه ٰ ٔ ۱۹۲۰ میلادی، زمان شروع تحول در زبان و ادبیات قرقیزی، مخصوصا به دلیل زحمات محقق و شاعر قرقیز، قاسم تینیستانوف ( به قرقیزی: Касым Тыныстанов، قاسىم تىنىستانوۋ ) بود. او به عبارتی، پدر زبان شناسی مدرن قرقیزی به حساب می آید. وی در سال ۱۹۲۳، الفبای عربی - قرقیزی را برای اولین بار استانداردسازی و طراحی کرد. وی حروف خاصی مثل «ۅ» و «ۉ» را برای بازتاب دادن واکه ها و تلفظات خاص قرقیزی معرفی نمود. یک سال پس از آن، در سال ۱۹۲۴، قاسم تینیستانوف اولین کتاب درسی آموزش نوشتار قرقیزی در تاریخ را، با نام «زبان مادریمان» ( به قرقیزی: эне тилибиз، ەنە تىلىبىز ) ، با الفبای عربی - قرقیزی چاپ نمود. در همین سال، وی اولین روزنامهٔ کمونیستی قرقیز زبان را نیز، با نام «اِرکین - تو» ( به قرقیزی: Эркин - Тоо، ەرکىن۔توو ) به چاپ رساند. [ ۱]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف• خط سیریلیک که به طور رسمی در جمهوری قرقیزستان استفاده می شود.
• افبای عربی - فارسی که به طور رسمی در بین اقلیت قرقیز ساکن افغانستان، پاکستان و چین ( در ولایت خودمختار قزل سو قرقیز و ولایت خودمختار ایلی قزاق در سین کیانگ ) استفاده می شود.
• خط بریل قرقیزی
الفبای عربی - فارسی به طور سنتی پیش از معرفی اولین الفبای لاتین در سال ۱۹۲۷ برای نوشتن قرقیزی استفاده می شد. امروزه در چین برای نوشتن زبان قرقیزی اقلیت ساکن آنجا از الفبای عربی استفاده می شود. الفبای ترکی جدید ( ینگه الفبا ) در دهه ۱۹۳۰ برای زبان قرقیزی در اتحاد جماهیر شوروی استفاده می شد تا اینکه با خط سیریلیک جایگزین شد. الفبای سیریلیک قرقیزی اکنون الفبای مورد استفاده در قرقیزستان است. این الفبا شامل ۳۶ حرف: ۳۳ از الفبای روسی با ۳ حرف اضافی برای صداهای ویژه زبان قرقیزی است: Ң، Ү، Ө.
تا پیش از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی، مردم قرقیز اکثرا کوچ نشین بودند و سواد خواندن و نوشتن در بین آنها پایین بود. آمار سال ۱۹۲۴ میلادی، درصد سواد را ۲٫۵٪ تخمین زد. با این وجود، مثل مردمان ازبک و قزاق، زبان قرقیزی به الفبای عربی - فارسی، بدون استانداردسازی و هیچ گونه تغییری نوشته می شد. البته که این الفبا، مناسب زبان قرقیزی نیست. اولا که در الفبای عربی - فارسی، چندین حرف صامت برای یک صدای واحد وجود دارد، به طور مثال، حروف «ت» و «ط». و دوما این که، الفبای عربی - فارسی حروف و حرکات مورد نیاز برای نشان دادن حروف صدادار موجود در قرقیزی را ندارد.
دهه ٰ ٔ ۱۹۲۰ میلادی، زمان شروع تحول در زبان و ادبیات قرقیزی، مخصوصا به دلیل زحمات محقق و شاعر قرقیز، قاسم تینیستانوف ( به قرقیزی: Касым Тыныстанов، قاسىم تىنىستانوۋ ) بود. او به عبارتی، پدر زبان شناسی مدرن قرقیزی به حساب می آید. وی در سال ۱۹۲۳، الفبای عربی - قرقیزی را برای اولین بار استانداردسازی و طراحی کرد. وی حروف خاصی مثل «ۅ» و «ۉ» را برای بازتاب دادن واکه ها و تلفظات خاص قرقیزی معرفی نمود. یک سال پس از آن، در سال ۱۹۲۴، قاسم تینیستانوف اولین کتاب درسی آموزش نوشتار قرقیزی در تاریخ را، با نام «زبان مادریمان» ( به قرقیزی: эне тилибиз، ەنە تىلىبىز ) ، با الفبای عربی - قرقیزی چاپ نمود. در همین سال، وی اولین روزنامهٔ کمونیستی قرقیز زبان را نیز، با نام «اِرکین - تو» ( به قرقیزی: Эркин - Тоо، ەرکىن۔توو ) به چاپ رساند. [ ۱]
wiki: الفبای قرقیزی