احتکار

[ویکی فقه] احتکار، به انبار کردن مواد غذایی خاص به انگیزه افزایش قیمت آنها گفته می شود. و از این عنوان در باب تجارت سخن گفته شده است. و احتکار کننده را محتکر گویند.
ذخیره کردن مواد غذایی برای خود یا خانواده یا امری دیگر احتکار محسوب نمی شود.
موارد احتکار
به قول مشهور احتکار تنها در گندم، جو، خرما، کشمش و روغن ثابت است. و هر چند بسیاری از فقیهان، احتکار را در روغن زیتون ثابت دانسته اند اما ثبوت آن در روغن زیتون و نمک اختلافی است.
احتکار به قصد اضرار
شکّی نیست که احتکار اگر به قصد اضرار به مسلمانان و یا موجب اختلال در نظام زندگی اجتماعی آنان شود حرام است. البته نه به عنوان احتکار بلکه به عنوان ثانوی که همان حرمت اضرار به مسلمانان یا حرمت ایجاد اختلال در نظام زندگی آنان است. از این جهت فرقی در حرمت بین موارد ذکر شده و غیر آن نیست و هر نوع حبس کردن موادّ غذایی و غیر غذایی از چیزهایی که در زندگی به آن احتیاج است را می تواند شامل شود. لیکن سخن از احتکار در جایی است که موادّ غذایی مذکور به قصد گران شدن قیمت آنها در عین نیاز داشتن مردم بدون رسیدن به حدّ اضطرار انبار شود که در حرمت و کراهت این عمل اختلاف است.
اختلاف در کراهت احتکار
...

[ویکی شیعه] اِحتِکار، نگهداری کالای ضروری در صورت کمیاب شدن آن در بازار، با هدف فروختن آن به بهای بیشتر. به مشهور فقیهان شیعه نسبت داده اند که احتکار را حرام و مربوط به کالاهای ضروری، به ویژه مواد خوراکی دانسته اند. البته برخی از فقیهان دایره حکم احتکار را گسترش داده و معتقدند احتکار همه کالاهای مورد نیاز جامعه را دربرمی گیرد.
در قوانین حقوقی جمهوری اسلامی ایران مجازات هایی برای احتکارکننده در نظر گرفته شده است.
احتکار به معنای ذخیره و نگهداری کالای کمیاب در بازار و مورد نیاز مردم، به انتظار گران شدن بهای آن است. برخی قید خرید را در تعریف احتکار افزوده اند و گفته اند خرید کالا و و خودداری از عرضه آن به بازار، در صورت کمیاب شدن و نیاز مردم به آن، احتکار است. اما برخی دیگر حبس کالا را به صورت مطلق (از هر راهی به دست آورده باشد، مانند زراعت و تجارت) احتکار می دانند. به کسی که احتکار می کند، مُحْتکر می گویند. در روایتی پیامبر اکرم محتکر را معلون خوانده است.

[ویکی اهل البیت] احتکار عبارت است از کاهش دادن یا متوقف کردن جریان توزیع کالا توسط همه یا برخی از فروشندگان به طور موقت. این اقدام فروشندگان با توجه به وضع بازار و به خصوص تقاضای تحریک شده خریداران به منظور بالابردن قیمت و درآمد حاصل از افزایش قیمت کالا صورت می گیرد.
احتکار در لغت به معنای نگهداری طعام به انتظار گران شدن آن را گویند. جوهری در صحاح گفته: "الاحتکار: جمعُ الطعام ِ وحبسه یَتَربّصُ به الغلاء" (جمع کردن و انبارکردن طعام به انتظار گران شدن). در بیشتر فرهنگهای لغت اصلی و معتبر زبان عربی نیز نزدیک به این معنا برای آن گفته شده است. در اصطلاح نیز احتکار عبارتست از حبس گندم، جو، خرما، کشمش و روغن حیوانی و از فروش آنها. با وجود شباهت میان معنای لغوی و اصطلاحی احتکار دو تفاوت میان این دو معنا وجود دارد.
پرسشی که مطرح می شود این است که: آیا احتکار به وسیله نگهداری هر گونه طعام و مواد غذایی مورد نیاز مردم تحقق می یابد یا اختصاص به مواد غذایی خاصی دارد؟ جواب آن است که؛ به نظر مشهور فقیهان امامیه کالاهایی که احتکار در مورد آنها صادق است عبارتند از: گندم، جو، خرما، کشمش، (که غلات چهارگانه معروف هستند) و نیز روغن حیوانی (نه نباتی).
مستند گفته مشهور روایت غیاث بن ابراهیم از امام صادق علیه السلام می باشد: غیاث عن ابی عبدالله علیه السلام قال: لیس الحکرة الا فی الحنظة والشعیر والتمر والزبیب والسمن؛ احتکار فقط در گندم، جو، خرما، کشمش و روغن حیوانی می باشد.
بعضی از فقها مانند: شیخ صدوق، شهید اول و شهید ثانی و از معاصرین امام خمینی علاوه بر مواد غذایی یاد شده، روغن زیتون را نیز از موارد احتکار نام برده اند. در تأیید نظر این عده از فقیهان روایاتی نیز وجود دارد.
در مقابل این دسته از فقهاء که احتکار حرام را فقط در انواع خاصی از مواد غذایی محدود کرده اند، دسته ای دیگر از فقهاء، احتکار را منحصر در مواد غذائی خاصی نمی دانند و هر آنچه را که در عرف جامعه به آن مواد غذایی (طعام) به مواد غذائی اصلی اطلاق می شود که ادامه زندگی انسان غالباً به استفاده از آنها بستگی دارد. گفته شود را دربرگیرنده حکم حرمت می کنند، از آن جمله می توان به «محقق خوئی» اشاره نمود.
با توجه به این نظریه چون نوع مواد غذائی مورد مصرف مردم با توجه به شهرها و مکانهای مختلف متفاوت است مصادیق احتکار نیز در هر شهر مختلف خواهد بود. مثلاً در شهرهایی مثل مازندران و رشت که مواد غذایی اصلی آنها برنج می باشد، احتکار آن حرام و در شهری دیگر که ماده غذایی اصلی برنج نبوده و از چیز دیگر مثل گندم به عنوان غذای اصلی روزمره استفاده می کنند. احتکار گندم حرام و احتکار برنج حرام نمی باشد.
این گروه از فقیهان دلیل سخن خود را این گونه بیان کرده اند که:

[ویکی فقه] احتکار (فقه). احتکار، به انبار کردن مواد غذایی خاص به انگیزه افزایش قیمت آنها گفته می شود.
ذخیره کردن مواد غذایی برای خود یا خانواده یا امری دیگر احتکار محسوب نمی شود.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعه، ج۱۴، ص۵۰.
به قول مشهور احتکار تنها در گندم، جو، خرما، کشمش و روغن ثابت است.
بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۸، ص۶۲.
شکّی نیست که احتکار اگر به قصد اضرار به مسلمانان و یا موجب اختلال در نظام زندگی اجتماعی آنان شود حرام است.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۴۸۰.
...

اِحتِکار
در فقه، انبارکردن مواد غذایی و امتناع از عرضۀ آن به قصد گران فروشی یا افزایش قیمت آن در آینده. عده ای از فقها ازجمله گروهی از شافعیه به تحریم آن نظر داده اند و گروهی دیگر ازجمله شیخ مفید و صاحب جواهر، قائل به کراهت آن بودند. بیشتر امامیه آن را در گندم، جو، خرما، کشمش و روغن دانسته اند، اما شیخ طوسی نمک را نیز بر آن افزوده است. حاکم می تواند محتکر را به فروش ملزم کند. زیدیه و بیشتر امامیه تحقق احتکار را مشروط به آن می دانند که رفع نیاز از راهی دیگر ممکن نباشد. در ایران اولین بار در ۱۳۱۸ش، هم زمان با جنگ جهانی اول و کمیابی ارزاق، قانونی دربارۀ جلوگیری از احتکار کالاهای مورد نیاز تصویب شد. ماده ۴ قانون تعزیرات حکومتی مصوب ۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام احتکار را چنین تعریف کرده است: «احتکار عبارت است از نگهداری کالا به صورت عمده با تشخیص مرجع ذیصلاح و امتناع از عرضۀ آن به قصد گران فروشی یا اِضرار به جامعه، پس از اعلام ضرورت عرضۀ آن توسط دولت». مجازات محتکر بسته به این که مرتبۀ اول تا چهارم باشد. از الزام به فروش، جریمۀ معادل دَه درصدِ ارزش کالای احتکار شده، لغو پروانۀ کار، معرفی محتکر از طریق رسانه ها و فروش کالا توسط دولت، و اخذ جریمه تا سه برابر ارزش کالا، متفاوت است.