آتاتورک مصطفی کمال

آتاتورک، مصطفی کَمال (۱۸۸۱ـ۱۹۳۸)
آتاتورک، مصطفی کَمال
آتاتورک، مصطفی کَمال
(نام اصلی: مصطفی کمال پاشا) آتاتورک در زبان ترکی به معنی «پدر ترک ها» است. سیاستمدار، ژنرال ترک و نخستین رئیس جمهور ترکیه، از ۱۹۲۳. پس از جنگ جهانی اول یک حکومت موقت شورشی تأسیس کرد. ارتش ترکیه، به رهبری او، یونانیان اشغالگر را از خاک ترکیه اخراج کرد (۱۹۲۱ـ۱۹۲۲). بانی جمهوری ترکیه است که با دیکتاتوری و سیاست مستمر و بنیادینِ غربی شدن بر آن کشور حکومت کرد. کمال که در تسالونیکیزاده شد. به سبب پیوستن به انجمنی انقلابی از آن شهر تبعید شد. (۱۹۰۴) اما بعد او را عفو کردند، در ارتش ترقی کرد و تا حدودی باعث دفاع پیروزمندانه از داردانلدربرابر انگلیسی ها بود (۱۹۱۵). پس از آن که ترکیه شکست خورد (۱۹۱۸)، او را به منظور اجرای خلع سلاح نیروهای ترک، براساس مفاد قرارداد ترک مخاصمه، به درون خاک آناتولیفرستادند، اما کمال به جای این کار، حکومتی موقت تشکیل داد که مخالف حکومت قسطنطنیهبود (استانبول امروزی که در آن زمان تحت اشغال متفقینبود). فرمانده سپاهیان ترک مخالف یونانیان بود (۱۹۲۱)، که بخش بزرگی از آناتولی را اشغال کرده بودند. در نبرد سَقاریهاز ۲۳ اوت تا ۱۳ سپتامبر همان سال آنان را شکست داد، درنتیجه به او لقب غازی (فاتح)دادند. سپس در ظرف یک سال یونانیان را از خاک ترکیه بیرون راند. وی با دیپلماسی خود از جنگ با انگلیسی ها جلوگیری کرد و ترکیۀ اروپایی نیز تحت اختیار کمال درآمد. در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳، رژیم ترکیه جمهوری و مصطفی کمال نخستین رئیس جمهور آن اعلام شد.