گلیم

گلیم دست بافتی ساده است از تار ( پنبه یا پشم ) و پود ( پشم ) که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بر دار افراشته بافته شده که هر منطقه طرح مختص به خود را داراست و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشته است. ممکن است بافت گلیم با تغییراتی کاربردهای دیگری غیر از فرش در بین عشایر داشته باشد: از جمله نمک دان، جل اسب، نوار چادر.
در ادبیات فارسی عموماً گلیم با زیلو یا جاجیم و… به یک معنی بکار رفته است، ولی به طور مشخص گلیم فرشی است که از بافتن پود بر تارهایی که بر دار افراشته تنیده شده است بافته می شود و از دستگاه کمکی نظیر ماسوره و… استفاده نمی شود که این مورد تفاوت گلیم با زیلو یا جاجیم و انواع دیگر ذکر شده در ادبیات می باشد.
مهم: گلیم با زیلو و جاجیم تفاوت دارد.
گِلیم یا پَلاس یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند یا دیگر چهارپایان اهلی بافته می شود. گلیم به شکل سنتی اش، معمولاً برای پوشاندن زمین، دیوار یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می شود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه های شهری نیز خریداری می شود.
رنگ های استفاده شده در گلیم سنتی گیاهی هستند. گاهی گلیم ها را برای جلوه بیشتر و کهنه شدن رنگ، با چای و پوست گردو شستشو می دهند.
عشایر و بافندگان گلیم محدودیتی در اندازه گلیم نداشته اند و با توجه به نیاز خود گلیم را در اندازه کوچک برای واگیره یا بزرگتر برای تزئین ( گلیمچه ) یا فرش بافته اند و استانداردی در این مورد وجود ندارد. گلیم ها در اندازه رایج برای قالی هم بافته شده اند که می توان به
• ۷۰×۱۰۰سانتی متر
• ۱۰۰×۱۵۰سانتی متر، که به ذرع و نیم مشهور است و متداول ترین اندازه است.
• ۲×۳ متر
• کناره ها
و… اشاره کرد
در بافت گلیم ها در گذشته از نخ رنگرزی شده با مواد رنگرزی طبیعی استفاده شده است که این سنت در بافت گلیم های سنتی مرغوب و اصیل تا به امروز هم ادامه دارد. مواد رنگرزی عموماً از منابع گیاهی و معدنی تهیه می شود، هر چند ممکن است از منابع حیوانی نظیر قرمز دانه هم استفاده شود. معمولاً نخ های تار که عموماً از پشم حیوانات تهیه می شود را رنگرزی می کنند که در بافت گلیم با ترکیب این نخ های رنگرزی شده تنوع طرح ها حاصل می گردد.

گذشته از این همه جای دنیا قالی را با نام تورک ها و تبریز میشناسند و هنوز نیز بسیاری از اصطلاحات تورکی در صنعت قالی بافی مشهود است که معادل دری ندارد . . . طبق لغت نامه ها ، دشک و دشکچه نیز تورکی هستند و دشک از مقدر دشمک هست به معنای پهن کردن است .
همه مظاهر تمدن و یکجانشینی مثل اتاق و اجاق و خانا ( مثل چاپارخانابه شکل خانه وارد زبان دری شده ) دیوار و دشک و قالی و جاجیم و بشقاب و تندیر ( به شکل تنور وارد عربی و دری شده ) غیره تورکی هستند و معادل دری ندارند و این نیز مدرکی است برای این که بومیان این سرزمین تورک ها بوده اندو اقلیت هندی تبار مهاجرند.
ثانیا هزاران سال تورک ها بر این سرزمین فرمانروایی کرده اند پس طبیعی است اقلیت مهاجر متاثر از فرهنگ و اصطلاحات تورکی باشند.

از پشم و کرک بافته می شوند. طرح های آن ها ساده تر است.
کاربرد اصلی گلیم به عنوان زیرانداز است. گلیم ها به دلیل سطح صاف و یکدستی که دارند، برای استفاده در مکان های مختلف مانند منزل، مساجد، حسینیه ها و . . . مناسب هستند.
گلیم ( کلمه ای با منشأ ترکی ) به فرشی بدون پرز با کاربردهای متعدد اشاره دارد که با تکنیک مسطح بافی تولید می شود.
فرش ها عمدتاً در آب وهوای سردتر مورد استفاده قرار می گیرند، زیرا آن ها در برابر کف سرد محیط دقیقاً مثل عایق عمل می کننداما گلیم خیر.
گلیم ها سبک و قابل حمل هستند. .
از طرف دیگر، گلیم ها کاربردی تر و همه کاره تر هستند و در خانه ها و آپارتمان هایی با دکوراسیون مدرن تر مورد استفاده قرار می گیرند.

کلمه گلایکول که یک ماده صنعتی بر پایه الکل می باشد در رادیات خودروها جهت نرم و روان ماندن یا جلوگیری از سخت شدن و انجماد و یخ زدن استفاده می شود. کلمه گلیسیرین هم که یک نرم کننده می باشد مؤید همین مفهوم می باشد. کلمه گَلِکسی هم که به مفهوم کهکشان ترجمه شده همین مفهوم رو در دل خودش دارد.
همینطور که کلمه کهکشان مانند کاهواره ای که در عالم هستی در حال کشش به محیط اطراف می باشد و همین کلمه به تنهایی مفهوم گسترش جهان به محیط اطراف رو ثابت می کند که این روزها تازه به صورت علمی با کلی تجهیزات امروزی به آن پی بردند. کلمه گلکسی نیز بُعد نرم و روان بودن هر آنچه در عالم هستی می باشد را نمایان می کند
در کل کلمه گلیم و گالی یا قالی به مفهوم زیرانداز نرم و لطیف می باشد. اصطلاح گلاب گلابی گالش گالری گَلّه گَلاندن قلتاندن قَلتیدن قُلّیدن و خیلی کلمات همین مفهوم در دل خودشان دارند. شهر گالیکش هم که یکی از شهرهای فرهنگ و تمدن قالی بافی ما ایرانی هاست بیشترین طرح ها و نقشه های قالی از این نقطه به نقاط مختلف انتقال داده می شده است. اصطلاحا گالیکش مرکز نقشه کش ها و طراحان قالی در ایران قدیم بوده است. کلمه پازیریک هم که این روزها باب شده است مفهوم زیرپایی و زیرانداز بودن گلیم و قالی رو می رساند. در اشعار بزرگان ادبیات ما هم این مفاهیم به راحتی قابل برداشت هست مثل این شعر؛
نی قصه آن شمع چگل بتوان گفت
نی حال دل سوخته دل بتوان گفت
غم در دل تنگ من از آنست که نیست
یک دوست که با او غم دل بتوان گفت
تفاوتی که در دو کلمه گلیم و گالی یا قالی وجود دارد ذات دو حرف ( ی ) و ( آ ) مفهوم این تفاوت این دو کلمه را نمایان می کند. ذات حرف ی که از پهنای سطح زبان جاری می شود نشان دهنده سطح افقی و نرم و نازک بودن پود یا نخ های افقی این محصول بدون تار هست و ذات حرف آ در کلمه قالی که نماد تعالی هر چیزی در باطن کلمات هست نشان دهنده دارا بودن تار یا نخ های عمودی برای پود می باشد.

( گلیم بخت کسی را که بافتند سیاه. سفید کردن آن نوعی از محالات است ) عراقی