گست

درباره یِ واژه یِ " گُجَستَه، گُجستَک":
چنانکه می دانید، "وی" پیشوندِ " 1 - دوری2 - جدایی " است و از برایِ همین چمِ " دوری" است که این پیشوند در برخی واژگان نقشِ " پادگرانه =تضادگونه" نیز پیدا کرده است. این پیشوند به ریختِ " گُ" درآمده است.
اکنون پرسش اینجاست که آیا " گُ. جسته" با واژه یِ " خو. جَسته یا خُجسته" پیوند دارد یا نَه؟
1 - اگر دارد که آنگاه " گُجسته" از ریشه یِ " گَد" اوستایی خواهد بود. چراکه کریستین بارتولومه به روشنی واژه یِ " خُجسته" را از ریشه یِ " گد" اوستایی آورده است که هم از نگرِ دستورزبانی و هم از نگرِ معنایی درست است. ( آن را شاید در آینده در زیرواژه " گَد" در همین تارنما بیاورم. )
2 - اگر هم دو واژه یِ " خُجسته" و " گُجسته" با یکدیگر پیوند نداشته باشند، آنگاه باید ریشه هایِ آنها را جداگانه بررسی کرد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
نوشته های شما از " مینوی خرد" و " اندرز آذرباد مهراَسپندان" بسیار گیرا ، آگاهی بخش و آموزنده برای من بود. امیدوارم پیامهایِ این چنینی در این تارنما افزایش یابد که مایه یِ بسی خرسندی خواهد بود.
به امیدِ پیامهایِ بیشتر از شما
باسپاس

درباره واژه گُجَستَک ( گیزیستَگ ) و گُستاخ ( ویستاخ ) :
گُجَسته: واژه پارسی میانه ( پارسیک، پارسیگ )
به کسی که بدکار هست این فرنام ( لقب ) را می دهند!
مانند: اهریمن، اسکندر مقدونی، گُجَستَک اَبالیش!
.
گُ: از ریشه گُس یا گَست!
گَست، گُست ( gasta، gōst ) : گَند، بد، زشت، نِکوهیده، نازیبا -
گُستاخی، دُرشتی، پرخاش، خشن، وحشی، نَخراشیده! -
ترسناکی، وحشتناک، هولناک، موحش، ناخوشایند، ناگوار
.
خودت در ریشه خیز به خوبی نمونه آوردی!
جَست: اوستایی: وی ( ویهیستن ) ، هیز ( ویهیز )
نمو، رشد کردن، روییدن، حرکت کردن، رواندن، بالِش ( بالندگی ) ، پیشرفت
.
گاهی "ج" به "ز" می گردد:
پهلوی: گیزیستَگ ( gizistag )
هوجَستان >>> خوزِستان: حاصلخیز، پُربار
.
معنی: رشد بد و پلید داشتن، پَسرفت، لجن زار، مُرداب، باتلاق -
پَتیاره، ریمَن، پلید، ملعون، پلشت، بدکار، بدکردار، بدجنس، شرور، تبهکار، قالتاق، شارلاتان، کلاش، لانتور!
( ( نمونه دیگر آن:
هوجَسته >>> خُجَسته: فرخنده، خُنشان!
هوجَستان >>> خوزِستان: حاصلخیز، پُربار
سگستان ( سکاستان ) >>> سَجَستان >>> سیستان: پرورش سگ ) )
.
مینوی خرد، فرگرد ( فصل ) 56، بند26:
zarduxšt purr - xradīh rāy xēm ud warišn ī frārōn ( rāy ) nē niyōxšīd ud nē wiyābīhist pad ān wiyābānīh ī�"gizistag"�gannāg - [mēnōg] ī druwand frēftag ud wiyābān nē būd
معنی: زردشت به فَرنود ( سبب ) پُرخردی ( هوشیاری ) و خیم ( سرشت ) و رفتار نیکو [به آن سخن] گوش فرا نداد و فریبِ آن گَنّاگ مینویِ ( اهریمن ) "پلید ( ملعون ) " را نخورد و گمراه نشد
.
.
گُستاخ: واژه پارسی میانه ( پارسیک، پارسیگ )
پهلوی: ویستاخ ( wistāx )
وی: ویهیستن -
نمو، رشد کردن، روییدن، حرکت کردن، رواندن، بالِش ( بالندگی ) ، پیشرفت
.
آخ: اَه، آوَخ! - لفظ کودکانه ( اَیی )
آسیب، صدمه، گزند، زخم، خسارت، زیان، انگره! -
ناخوشایندی، کراهت، بیماری، زننده، نفرت اگیز، درد و رنج، آزار و اذیت، سختی و گرفتاری
.
معنی: رشد ناخوشایند، حرکت زننده، رفتار بیمارگونه -
پر رو، بی ادب، بی آزرم و حیا، بی شرم و آبرو، بی چشم و رو، نمک نشناش، دریده!
.
اندرز آذرباد مِهراَسپَندان، بند4:
pad xwadāy ud sālār mard wastār ud�"wistāx"�ma bāš
معنی: در برابر ( نسبت ) به خدای بزرگ[اهورامزدا]، خودسر ( مغرور ) و "گستاخ" مَباش!
.
گاه، از معنای مجازی "پر رو" به معنی:
اعتماد ( اطمینان ) و باور ( آره! ) می شود!
اندرز دانایان به مَزدَِیَسنان، بند14:
pad ǰuwānīh�"wistāx"�ma bawēd ōšōmandān mardōmān, čē was kasān ī pad aburnāyīh az gētīg be widard hēnd wany ud apaydāg būd hēnd, kē tā dagr zamān pattāyist, bē pas - iz frazām widaštan wany ud apaydāg būdan abāyēd
معنی: ای مردمان فانی ( اَستومَند، جسمانی ) ،
به جوانی "اعتماد، باور" مَکنید؛ زیرا، بسیار کسان [هستند] که در جوانی از گیتی درگذشتند [و] نابود و ناپیدا شدند، کسی هم که تا دیر زمان ( پیری ) به جا بماند، ولی [او] نیز سرانجام باید درگذرد ( بمیرد ) و نابود و ناپیدا شود

2 - درباره یِ واژه یِ مزه یِ " گس" من آگاهی ندارم ولی شاید دیدگاهِ شما درست باشد. درباره یِ " مگس" نیز به گمانم ریشه یِ آن چیز دیگری است ولی چنانچه " مگس" برپایه یِ داوشِ شما " دو تکواژی به بالا " است، باید بگویید " مَ" در " مگس" به چه تکواژِ باستانی بازمیگردد. چنانچه بتوانید و آنگاه با چمِ واژه نیز سازگاری داشت، من دیدگاهِ شما را خواهم پذیرفت.
3 - واژگانِ " گُجسته، گُجستَگ" به روشنی با واژه یِ " گَست" پیوندی "ندارند. واژگانِ " گُجَسته، گُجَستَک" از
3. 1 - پیشوندِ " گُ" : که همان پیشوندِ " وی" است،
3. 2 - " جَست" : از ریشه یِ " گَد:gad" از زبانِ اوستایی به چم " خواستن، تقاضا کردن، خواهان شدن: bitten" است که کارواژه هایِ آن در زبانِ پارسی میانه - پهلوی " ژَستَن، ژادیتَن" بوده است،
3. 3 - پسوندهایِ " ه، َ گ"
ساخته شده است. واژه یِ " خُجَسته :xujasta " نیز برآمده از پیشوندِ " خو:xu" یا "هو:hu" است که من در زیرواژه یِ " هو" در همین تارنما آورده ام و " خوب، خوش، نیک" را بازنمایی می کند و به روشنی با واژگانِ " گُجسته، گُجستَک" همریشه است.
. . . . . . . . . . . . . .
نوشته یِ پایانیِ شما از "مینوی خرد" بسیار زیبا و بجا بود و من از شما برای این آگاهی رسانی بسیار سپاس گزارم.

.
پَرگَس یا پَرگَست:
پر: داشتَن! ( اوستایی و پهلوی: دارِش ) ، پاییدن ( پایش! ) ، زیر پر و بال گرفتن! -
دور و بر، پیرامون ( پیرامَن ) ، اطراف، گرداگرد
مانند: پرگار، پرچم، پرورش، پرهیز، پرستار!
.
گَست، گُست ( gasta، gōst ) : گَند، بد، زشت، نِکوهیده، نازیبا -
گُستاخی، دُرشتی، پرخاش، خشن، وحشی، نَخراشیده! -
ترسناکی، وحشتناک، هولناک، موحش، ناخوشایند، ناگوار
.
معنی: خدا نکرده ( ناکرده، نکنه ) ، دور از جون ( جان ) ، مَبادا، هرگز، نباشد ( هَمِستار: باشد که! )
.
( ( آن را با واژه پهلوی "ویستر: گُشودن، گُستردن، پهن کردن" یکسان ندانید!
مانند: ویستَهم یا گُستَهم، ویستور! ) )
واژه انگلیسی "ghastly، ghost" هم از این واژه گرفته شده است!
.
واژه هایی که از آن ساخته شد:
گُجَستک: نفرین شده، پلید، پلشت!
گُستاخ: بی ادب، بی آزرم و حیا، بی چشم و رو
مَگَس: اوستایی: مَخشی ( maxši )
مَئه: حشره مانند:مورچه - مَئُیری ( maoiri )
معنی مگس: حشره موذی ( خَرَفستَر! )
مزه گس داشتن: مزه نارس، نَخَراشیده ( زُمُخت ) و نَچَسب داشتن
.
مینوی خرد، فَرگَرد ( فصل ) 61، بند36:
čē agar�"pargast"�ōy ān yazišngarīh nē kunēd ud ān zōhr ō ān zrēh nē rēzēd, kū ān amar xrafstar be [nē] abesīhēd,
ēg hamē ka wārān wārēd xrafstar ēdōn wārēd čiyōn wārān
معنی: چه ( زیرا ) اگر "خدای ناکرده ( پَرگَست ) " آن[مراسم] یَزِشن را نکند و آن زُوهر را به دریا نریزد تا آن حیوانات موذی ( خَرَفستَر ) بی شمار نابود شوند،
پس هنگامی که باران ببارد، حیوانات موذی ( خَرَفستَر ) مانند: باران فرو بارند.
( ( زور یا زوهر: مایع یا آبی آمیخته با شیر هست که در هنگام یَزِشن بهره می گیرند به مانند آب مقدس مسیحیان در هنگام غسل تعمید! ) )

در زبانِ پارسیِ باستان ما واژه ای بنامِ " گَستَ:gasta" داشته ایم که این واژه با اَندرگذری از زبانِ پارسیِ میانه - پهلوی، " َ : a" پایانیِ آن اُفتاده است، به ریختِ " گَست:gast" به ما رسیده است. از آنجایی که " گَستَ:gasta" صفتِ مفعولی در زبانِ پارسیِ باستان بوده است، پس می توان کارواژه یِ " گَستَن: gastan" و صفتِ مفعولیِ " گَسته: gasteh" را در زبانِ پارسیِ کُنونی بکارگیری کنیم.
ولی پرسشِ بسیار درخورنگرش این است که بُنِ کُنونیِ کارواژه یِ " گَستَن" چه بوده است؟
از آنجایی که کریستین بارتولومه واژگانِ " گَست، گستَ" را با واژه یِ " گَندَگ" پیوندِ معنایی داده است، من با کمی بررسی دریافتم که میبایست بُنِ کُنونیِ " گَستَن: gastan" ، " گَند: gand" باشد؛ چنانکه در کارواژه یِ " بَستَن" با بُن کُنونیِ " بَند" نیز این ترادیسی به زیبایی نمایان است.
پس داریم:
" گَستَن یا گَندیدن" با بُنِ کُنونیِ " گَند"
" گنداندن" با بُنِ کُنونیِ " گَندان". . . . . ( سببیِ ( Kausativ ) کارواژه یِ گَستن یا گَندیدن )
( نیاز به یادآوری است که " گَندَگ" همان " گَنده" است. )
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ما می توانیم واژه یِ " گَست، گسته" را به جایِ واژگانِ " زشت، بد، ناجور، مستهجن، زننده، تهوع آور، تنفرآور و . . . " بکار گیری کنیم.
این واژگان با واژه هایِ "yucky ، icky، nasty و . . . " در زبانِ عَن گلیسی همچم هستند.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پَسگَشت:
ستونِ 517 از نبیگِ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیِ کهن" ( کریستین بارتولومه )