کما

کما. [ ک َ / ک ِ / ک ُ ] ( اِ ) بزباز را گفته اند که عربان بسباسه خوانند، گویند پوست جوزبو است. ( برهان ) ( آنندراج ) . بزباز و پوست جوزبو که بسباسه نیز گویند. ( ناظم الاطباء ) .
کما. [ ک ُ ] ( اِ ) گیاهی باشد به غایت بدبو و گنده و متعفن و آن را کمای نیز گفته اند. ( برهان ) . گیاهی باشد به غایت بدبو و گنده و متعفن. ( آنندراج ) . گیاهی بسیار بدبوی که کمای نیز گویند. ( ناظم الاطباء ) . گیاهی است بدبو که گل گنده گویند و به تازی کماة خوانند. ( فرهنگ رشیدی ) . گیاه باشد ناخوشبوی در ولایت خراسان و دو نوع بود نوعی ازآن گاوان خورند و نوعی را مردم و این نوع نافع بود. ( صحاح الفرس ) . گیاهی است از تیره چتریان که در نقاط مرتفع برگهای معطر آن برای خوراک حیوانات بکار می رود و از جنسی از آن صمغبدبویی به نام انغوزه و از جنس دیگر صمغی به نام انجدان حاصل می شود که مصرف دارویی دارد. ( از حاشیه برهان چ معین ) :
جان و دل را بود دارو لیکن از بهر جگر
آنچه می باید نبود، آن چیست کسنی و کما.
سنائی.
چون کما گنده است شغلی کن که تخم
برکنی از بیخ همچون کنگرش.
پوربها ( از فرهنگ رشیدی ) .
گنده است چون پیاز بغلهای او چنانک
گویا به گند کرد کما را محاصره.
پوربهای جامی ( از حاشیه برهان چ معین ) .
و رجوع به کمای وکماة شود. || در کرج نام بوته ای است . ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
کما. [ ک َ ] ( ع ق ) کلمه مرکب از کاف تشبیه و ما، یعنی همچنان و مثل اینکه و مانند اینکه و زیرا که. ( ناظم الاطباء ) . چنانکه. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کما اعلم ؛ چنانکه می دانم. آنگونه که آگاهم :
چون گهر سخت روی بفروزی
با جهانی هنر کما اعلم.
مسعودسعد ( دیوان چ رشیدیاسمی ص 358 ) .
- کما انزل اﷲ ؛ چنانکه خدا نازل کرده است. و رجوع به ترکیب کما فرض اﷲ شود.
- کما سیأتی . رجوع به ترکیب بعد شود.
- کما سیجی ؛ چنانکه خواهد آمد. چنانکه بزودی خواهد آمد. چنانکه بیاید. کما سیأتی. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کما فرض اﷲ ؛ بدان سان که خدای تعالی فرموده است. آن سان که خدای واجب فرمود. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کما فی السابق ؛ چنانکه درگذشته بود. همچنان.
- کماکان ؛ چنانکه بود. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کماقال ؛ چنانکه گفته شده است. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کما قیل ؛ چنانکه گفته است. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کما مر ؛ چنانکه گذشت. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
- کَماهِی َ ؛ در محاوره فارسی به سکون یاء [ ک َ ] به معنی چنانچه آن مقدمه هست. ( غیاث ) ( آنندراج ) . کلمه ای مأخوذ از تازی یعنی همچنان که هست و راست است. ( ناظم الاطباء ) . از �کما�، چنانکه و �هی �، او، چنانکه هست. چنانکه اوست. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) :
دل سرحیات نی کماهی دانست
وز مرگ نه اسرار الهی دانست.
( منسوب به خیام ) .
چون قدرت او ز ماه تا ماهی است
دانستن چیزها کماهی داند.
خاقانی.
چو فرمودی به توفیق الهی
بگویم آنچه می دانم کماهی.
نظامی ( الحاقی ) .
تو به آفتاب مانی به کمال حسن و طلعت
که نظر نمی تواند که ببیندت کماهی.
سعدی.
ای نعت جلال تو تعالی و تقدس
در کنه کماهی کمالت نرسد کس.
نزاری.
و طریق اخلاص از این ورطه آن است که قضات تا بر کماهی حال آن قضیه. . . مطلع نگردند. . . ( تاریخ غازان ص 233 ) .
بر صفحه کاینات خطی است کز آن
اسرار ازل توان کماهی خواندن.
( یادداشت به خط مرحوم دهخدا، بدون ذکر نام شاعر ) .
- کما یلیق ؛ بسزا. بسزاوار. چنانکه سزاوار است. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) . چنانکه سزد. چنانکه باید. چنانکه شاید. بسزا. ( فرهنگ رازی ص 180 ) .
- کما ینبغی ؛ به معنی چنانکه سزاوار است. در این لفظ کاف حرف تشبیه و لفظ ما زایده چرا که بعد کاف تشبیه لفظ ماء زایده آرند تا حرف جاره بر فعل نیاید و ینبغی صیغه مضارع از انبغاء که ناقص یایی است از باب انفعال به معنی سزاوار شدن. ( ازغیاث ) ( آنندراج ) . چنانکه شاید. چنانکه درخور است. ( فرهنگ رازی ص 180 ) . بسزا. بسزاوار. چنانکه سزد. چنانکه سزاوار است. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) : و شرف و مواضع مقاتله و تیر گذار رها را کماینبغی و شاید مرکب و مرتب ساخت. ( ترجمه محاسن اصفهان ص 16 ) . احوالی که عارض و سانح گشته بود کما ینبغی ایراد کرد. ( تاریخ غازان ص 75 ) .
- امثال :
کماتدین تدان ؛ بد مکن که بد افتی چه مکن که خود افتی. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) .
کما. [ ک ُ ] ( اِخ ) دهی از دهستان مرکزی بخش صومعه سراست که در شهرستان فومن واقع است و 796 تن سکنه دارد. چند ساختمان قدیمی دارد و در انقلابات جنگل یکی از مراکز تمرکز جنگلیها بوده است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 2 ) .
( کماً ) کماً. [ ک َم ْ مَن ] ( ع ق ) از حیث چندی : فلان از این امر کماً و کیفاً آگاه است. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) . و رجوع به کَم شود.
- کماً و کیفاً ؛ از حیث چندی و چونی.
منبع. لغت نامه دهخدا