کلید

- - -
۱. ریشه شناسی واژه �کلید�
1. فارسی باستان و میانه
همانطور که دکتر کزازی اشاره کرده اند، در فارسی میانه ( پهلوی ) واژه kilēl / کیلل وجود دارد.
این واژه در فارسی نو به شکل کلید درآمده است.
کردی هم هنوز واژه کلیل را به همین معنی به کار می برد.
منبع:
کزازی، �نامه ی باستان�، جلد ۱، ص 196.
ویکی پدیای فارسی: مقاله �کلید ( ابزار ) �
2. ریشه هند و اروپایی
در سانسکریت واژه klid به معنی �نرم کردن، شل کردن� وجود دارد.
این معنا بعدها به ابزار باز و بسته کردن قفل و درب تعمیم یافت.
منبع:
Monier - Williams Sanskrit - English Dictionary، چاپ Oxford 1899.
3. مقایسه با زبان های اروپایی
فرانسوی: clef
انگلیسی: key
اسپانیایی: clave
این تطابق معنا و کارکرد، نشان دهنده یک ریشه ی هند و اروپایی است، نه ترکی.
منبع:
Oxford English Dictionary
Etymological Dictionary of French
- - -
۲. بررسی ادعای �ترکی بودن واژه�
1. دیوان الغات ترک
دیوان الغات و منابع مشابه، هیچ سندی از وجود واژه �کیریت� با معنا کلید در زبان ترکی نمی دهند.
در ترکی عثمانی یا ترکی آذربایجانی واژه ی کلید معمولاً به شکل anahtar وجود دارد ( واژه ی نو ترکی ) .
2. روش شناسی نقد
ادعای �واژه ای ترکی است� بدون سند معتبر تاریخی ( متن کهن، کتیبه، یا منبع زبان شناسی ) قابل قبول نیست.
واژه در منابع کهن فارسی و کردی ثبت شده، در حالی که در منابع ترکی هیچ ذکر تاریخی وجود ندارد.
- - -
۳. نتیجه علمی
کلید یک واژه ایرانی - هند و اروپایی است، نه ترکی.
ریشه در فارسی میانه ( kilēl ) و سانسکریت ( klid ) دارد.
تطور معنایی از �شل کردن� به ابزار باز و بسته کردن قفل کاملاً مستند است.
ادعای �کیریت در دیوان الغات ترک� فاقد مستند علمی معتبر است و بیشتر جنبه ی جعلی یا ایدئولوژیک دارد.
- - -