چغندر قند
مترادف ها
پیشنهاد کاربران
چغندر قند
ساکارز
37. در یادداشتهای پیش گفته شد که نام گونه ای از Beta در هند به اسفناج داده شد و هنوز هم در چین اسفناج را به همین نام می نامند. همچنین نامی چینی ـ ایرانی برای نوعی Beta هست : ، kün - t'a، *gwun - d'ar، که از گیاهان گزیده سرزمین موـ لو ( Mo - lu ) ، *Mar - luk، در عربستان بود. در Čen su wen آمده که این گیاه امروزه بنادرست ken ta ts'ai یا ta ken ts'ai نامیده می شود که همان tien ts'ai ( "سبزی شیرین" ) است. استوارت نام آخری را همراه با kün - t'a آورده و آن را همان Beta vulgaris، چغندر قند سفید، دانسته که به گفته وی در چین می روید. اما لغزشش آنجاست که می گوید در گیاهنامه ها نامی از آن برده نشده. نامش هم در Čen lei pen ts'ao آمده و هم در Pen ts'ao kan mu و در دومی kün - t'a هم آمده که در اولی نیست. لی شی ـ چن درباره این نام می گوید توضیح داده نشده، و این نظر معمولاً نشانه بیگانه بودن واژه است، اما نام مأخذ خود را نمی گوید. تردیدی نیست که این kün - t'a تنها نگارش دیگری است از که پیشتر یاد شد. پیشینه فرونگاشت به دوره تانگ می رسد و در Yu yan tsa tsu آمده و در آنـــجا برگ yu tien ts'ao ( "گیاه با خالهای روغنی" ) با برگ kün - t'a مقایسه شده است. در این کتاب وصف kün - t'a نیامده، اما از همین اشاره گذرا می شود نتیجه گرفت که این گیاه در نیمه دوم سده نهم سراپا شناخته بوده است.
... [مشاهده متن کامل]
در فارسی امروزی Beta vulgaris راچُغُندَر، čugundur یا چِگُندِر، čegonder می گویند و ابومنصور از آن نام برده است. تازی اش سِلق ( silk ) است. ظاهراً آوانگاشت چینی مربوط به دوره تانگ بر مبنای صورت فارسی میانه ای ازجنس
*gundar یا *gundur ساخته شده است. Beta vulgaris از گیاهان مدیترانه ای و باختر آسیایی است که تا پیرامون دریای خزر و ایران کشت می شود. به گفته دوکاندول، دیرندگی کشت آن به بیش از سه یا چهار سده پیش میلاد نمی رسد. از دید من تصویر مصری که اف ووینگ در تأیید فرضیه کشت چغندر در مصر باستان آورده قانع کننده نیست.
بنابراین، هرچند هیچ مدرکی نمایانگر ورود Beta vulgaris به چین در اختیار نداریم، چه بسا که این گیاه در دوره تانگ، شاید به دست اعراب که بسیاری واژه ها و محصولات ایرانی را به چین آوردند، وارد آن سرزمین شده باشد. به همین دلیل در اسناد چینی گاه واژه های ایرانی را به تاـ شی ( Ta - ši ) ( اعراب ) نسبت داده اند؛ برای مثال شماره های تاس که در واقع فارسی است، اما آن را به اعراب بسته اند.
نام چینی راستین این گیاه tien ts'ai است که نویسه نخست آن از لحاظ صدا و معنا با tien ( "شیرین" ) توضیح داده می شود. لی شی ـ چن tien ts'ai را همان kün - t'a می داند. کهن ترین توصیف tien ts'ai را سو کون ( Su kun ) از دوره تانگ به دست داده است؛ او برگهــــــایش را به šen ma Actea spicata، از گیاهان تیره آلاله مانند کرده و افزوده مردم جنوب جوانه های آن را با بخار پخته می خورند و خوراکی است بسیارخوشمزه و خوشبو . هرچند بروشنی گفته نشده که tien ts'ai گیاهی است وارداتی.
38. در صفحات پیش از متن ارزشمند T'an hui yao یاد کردیم که در آن نام محصولات گیاهی سرزمینهای بیگانه که به درخواست روشن فغفور تایی تسون ( T'ai Tsun ) از دودمان تانگ در سال 647 م به دربار وی فرستاده شد آمده است. در این متن، پس ازنام بردن از اسفناج نپال، آمده است: "در میان آنها ts'o ts'ai ( "سبزی شراب" ) نیز بود با برگهای پهن و دراز. طعمی چون شراب خوب دارد و k'u ts'ai ( سبزی تلخ، کاهو، Lactuca ) که بظاهر چون
kü است، اما برگهای آن درازتر و پهن تر است. گرچه به نسبت تلخ است، خوردن دراز مدتش سود آرد. hu k'in بظاهر چون k'in ( "کرفس"، Apium graveolens ) است و خوشبو. "
از این توصیف می توان بر می آید گویا سبزی ts'o ts'ai گونه ای از Lactuca Cichorium، یا Sonchus بوده است. این جنسها ارتباطی نزدیک با یکدیگر دارند و همگی از تیره Cichoraceae اند و چینی ها با گذاشتن نامهائی چند بر آنها موجب درآشفتگی شان با هم شده اند. دو کاندول گمان می کرد که کاهو ( Lactuca sativa ) در دورانهای قدیم در چین شناخته نبوده، زیرا به گفته لوریرو ( Loureiro ) ، اروپاییان آن را به ماکائو برده بودند. نگر برتشنایدر درباره این گفته این است که شاید دوکاندول درست رفته هر چند در گیاهنامه ها سخنی از ورود آن به چین در میان نیست؛ به نظر نمی رسد نویسندگان پیش از دوره تانگ ( 906 - 618 ) از šen ts'ai ( نام متداول کاهو در پکن ) یا pai - kü نام برده باشند. " دوکاندول در این مورد نیز به این مطلب استناد کرده و آن را در کتاب خود خاستگاه گیاهان بستانی ( ص 96 ) آورده است. به هر روی ، مسئله به این سادگیها نیست. چه بسا برتشنایدر در آن زمان گیاهنامه های چینی را به نسبت سطحی خوانده باشد، زیرا در آنها برخی گونه های Lactuca بروشنی دارای خاستگاه بیگانه دانسته شده است. وی بیست و پنج سال سپس این باری دیگر در همین موضوع نوشت، و کمترین سخنی از ورود این گیاه به چین نگفت و برعکس از نوشته او برمی آید که Lactuca، Cichorium و Sonchus از دوران باستان بومی چین بوده اند، زیرا در Pen kin و Pie lu از سبزی تلخ ( k'u ts'ai ) نام برده شده است.
گمان می رود نامهای pai kü و ku kü نام Cichorium endivia تره فرنگی، آندیو باشند؛ و wo - kü نام Lactuca sativa [کاهو]، لی شی ـ چن در توضیح نام آخری به نقل از Mo k'o hui si نوشته پن چن ( P'en Čen ) ، در نیمه نخست سده یازدهم، می گوید wo ts'ai ( "سبزی wo" ) از سرزمین کوا ( Kwa ) آمده و نامش را از همین جا گرفته است. در Ts'in I lu نوشته تائو کو ( T'ao ku ) از دوره سونگ، آمده است: فرستادگانی از سرزمین کوا ( Kwa ) به چین آمدند و به درخواست مردم تخم نوعی سبزی را پخش کردند؛ پاداش این کار آنان چنان سخاوتمندانه بود که این سبزی ts'ien kin ts'ai ( "سبزی هزار اشرفی" ) نامیده شد؛ اکنون این سبزی را wo - kü می نامند. " این افسانه ها گنگ و کودکانه و بدور از درستی تاریخی اند. هیچ سرزمینی به نام کوا نیست و این نا . . .
... [مشاهده متن کامل]
در فارسی امروزی Beta vulgaris راچُغُندَر، čugundur یا چِگُندِر، čegonder می گویند و ابومنصور از آن نام برده است. تازی اش سِلق ( silk ) است. ظاهراً آوانگاشت چینی مربوط به دوره تانگ بر مبنای صورت فارسی میانه ای ازجنس
*gundar یا *gundur ساخته شده است. Beta vulgaris از گیاهان مدیترانه ای و باختر آسیایی است که تا پیرامون دریای خزر و ایران کشت می شود. به گفته دوکاندول، دیرندگی کشت آن به بیش از سه یا چهار سده پیش میلاد نمی رسد. از دید من تصویر مصری که اف ووینگ در تأیید فرضیه کشت چغندر در مصر باستان آورده قانع کننده نیست.
بنابراین، هرچند هیچ مدرکی نمایانگر ورود Beta vulgaris به چین در اختیار نداریم، چه بسا که این گیاه در دوره تانگ، شاید به دست اعراب که بسیاری واژه ها و محصولات ایرانی را به چین آوردند، وارد آن سرزمین شده باشد. به همین دلیل در اسناد چینی گاه واژه های ایرانی را به تاـ شی ( Ta - ši ) ( اعراب ) نسبت داده اند؛ برای مثال شماره های تاس که در واقع فارسی است، اما آن را به اعراب بسته اند.
نام چینی راستین این گیاه tien ts'ai است که نویسه نخست آن از لحاظ صدا و معنا با tien ( "شیرین" ) توضیح داده می شود. لی شی ـ چن tien ts'ai را همان kün - t'a می داند. کهن ترین توصیف tien ts'ai را سو کون ( Su kun ) از دوره تانگ به دست داده است؛ او برگهــــــایش را به šen ma Actea spicata، از گیاهان تیره آلاله مانند کرده و افزوده مردم جنوب جوانه های آن را با بخار پخته می خورند و خوراکی است بسیارخوشمزه و خوشبو . هرچند بروشنی گفته نشده که tien ts'ai گیاهی است وارداتی.
38. در صفحات پیش از متن ارزشمند T'an hui yao یاد کردیم که در آن نام محصولات گیاهی سرزمینهای بیگانه که به درخواست روشن فغفور تایی تسون ( T'ai Tsun ) از دودمان تانگ در سال 647 م به دربار وی فرستاده شد آمده است. در این متن، پس ازنام بردن از اسفناج نپال، آمده است: "در میان آنها ts'o ts'ai ( "سبزی شراب" ) نیز بود با برگهای پهن و دراز. طعمی چون شراب خوب دارد و k'u ts'ai ( سبزی تلخ، کاهو، Lactuca ) که بظاهر چون
kü است، اما برگهای آن درازتر و پهن تر است. گرچه به نسبت تلخ است، خوردن دراز مدتش سود آرد. hu k'in بظاهر چون k'in ( "کرفس"، Apium graveolens ) است و خوشبو. "
از این توصیف می توان بر می آید گویا سبزی ts'o ts'ai گونه ای از Lactuca Cichorium، یا Sonchus بوده است. این جنسها ارتباطی نزدیک با یکدیگر دارند و همگی از تیره Cichoraceae اند و چینی ها با گذاشتن نامهائی چند بر آنها موجب درآشفتگی شان با هم شده اند. دو کاندول گمان می کرد که کاهو ( Lactuca sativa ) در دورانهای قدیم در چین شناخته نبوده، زیرا به گفته لوریرو ( Loureiro ) ، اروپاییان آن را به ماکائو برده بودند. نگر برتشنایدر درباره این گفته این است که شاید دوکاندول درست رفته هر چند در گیاهنامه ها سخنی از ورود آن به چین در میان نیست؛ به نظر نمی رسد نویسندگان پیش از دوره تانگ ( 906 - 618 ) از šen ts'ai ( نام متداول کاهو در پکن ) یا pai - kü نام برده باشند. " دوکاندول در این مورد نیز به این مطلب استناد کرده و آن را در کتاب خود خاستگاه گیاهان بستانی ( ص 96 ) آورده است. به هر روی ، مسئله به این سادگیها نیست. چه بسا برتشنایدر در آن زمان گیاهنامه های چینی را به نسبت سطحی خوانده باشد، زیرا در آنها برخی گونه های Lactuca بروشنی دارای خاستگاه بیگانه دانسته شده است. وی بیست و پنج سال سپس این باری دیگر در همین موضوع نوشت، و کمترین سخنی از ورود این گیاه به چین نگفت و برعکس از نوشته او برمی آید که Lactuca، Cichorium و Sonchus از دوران باستان بومی چین بوده اند، زیرا در Pen kin و Pie lu از سبزی تلخ ( k'u ts'ai ) نام برده شده است.
گمان می رود نامهای pai kü و ku kü نام Cichorium endivia تره فرنگی، آندیو باشند؛ و wo - kü نام Lactuca sativa [کاهو]، لی شی ـ چن در توضیح نام آخری به نقل از Mo k'o hui si نوشته پن چن ( P'en Čen ) ، در نیمه نخست سده یازدهم، می گوید wo ts'ai ( "سبزی wo" ) از سرزمین کوا ( Kwa ) آمده و نامش را از همین جا گرفته است. در Ts'in I lu نوشته تائو کو ( T'ao ku ) از دوره سونگ، آمده است: فرستادگانی از سرزمین کوا ( Kwa ) به چین آمدند و به درخواست مردم تخم نوعی سبزی را پخش کردند؛ پاداش این کار آنان چنان سخاوتمندانه بود که این سبزی ts'ien kin ts'ai ( "سبزی هزار اشرفی" ) نامیده شد؛ اکنون این سبزی را wo - kü می نامند. " این افسانه ها گنگ و کودکانه و بدور از درستی تاریخی اند. هیچ سرزمینی به نام کوا نیست و این نا . . .