چشم زخم

بر اساس افسانه های خرافی، چشم زخم می تواند باعث بدشانسی یا رخداد بد می شود. بسیاری از فرهنگ ها معتقدند که دریافت چشم بد باعث بدبختی یا آسیب خواهد شد. برخی معتقدند نوعی نیروی فراطبیعی وجود دارد که نگاه بدخواهانه کسانی را که خواهان آسیب رساندن به دیگران ( به ویژه بی گناهان ) هستند می اندازد یا منعکس می کند. طلسم ها یا تعویذهای ایجاد شده برای محافظت در برابر چشم بد نیز اغلب «چشم زخم» نامیده می شوند. چشم زخم های قدیمی اغلب روی سرامیک یا خاک رس کشیده می شدند. تولید شیشه در سرزمین های کناره دریای مدیترانه نزدیک به سال ۱۵۰۰ پیش از میلاد، نقش مهمی در گسترش استفاده از چشم زخم در میان فنیقی ها، یونانی ها، رومی ها و عثمانی ها داشت. کاربرد رنگ آبی به احتمال زیاد به دلیل در دسترس بودن اکسیدهای مس و کبالت در مصر بود که برای روکش ظروف گِلی استفاده می کردند. رنگ آبی مورد پذیرش مردم ترک بود زیرا با تنگری، خدای آسمان در باور آنها رابطه نزدیکی داشت. با این وجود چشم زخم های مدرن می توانند طیف وسیعی از رنگ ها باشند.
همچنین اعتقاد به افسانه خرافی چشم زخم همواره بر آن است که تنها برخی افراد دارای چنین خاصیتی هستند و می توانند دیگران را چشم بزنند. اما گسترش چنین اعتقادی به همه افراد، زمینهٔ بدبینی شهروندان به یکدیگر را فراهم می کند.
پلوتارک، فیلسوف یونانی در یکی از کتاب های خود تلاش می کند بر خلاف واقعیت، برای چشم زخم توضیح علمی ارائه دهد. او در کتاب خود می گوید چشم انسان می تواند پرتویی ساطع کند که در بعضی موارد حتی باعث مرگ کودکان و حیوانات کوچک شود. او حتی ادعا می کند که گروه هایی از مردم در جنوب دریای سیاه مهارت ویژه ای در استفاده از این نفرین دارند و بیشتر آنها چشم های آبی رنگ دارند. البته این احتمالا به این دلیل است که مردمان چشم آبی رنگ کمی در کناره دریای مدیترانه زندگی می کنند. اما در نهایت، هیچکدام از ادعا های او از طرف جامعه علمی پذیرفته نشده و بر اساس علم، اکنون چشم زخم به عنوان خرافات شناخته می شود.

کنند و خالی وسط پیشانی بچه می گذارند تا بچه زشت شود و در امان بماند. به این ماده رنگی و در نتیجه خال؛ کجال می گویند.

ترجمه انگلیسی آن ممکن است ترکیب واژگان زیر باشد:
Harmful look = آسیبی که از چشم و نگاه میرسد

نامه ی باستان ، ج ۳ ، داستان سیاوش ، دکتر کزازی ۱۳۸۴، ص ۲۲۰.

ج - حیرت و تعجب انسان تنگ نظر وقتی به چیزی یا کسی نگاه کند، از چشم او انرژی منفی خارج می شود و آسیب می رساند.
قرآن اشاره مستقیمی به چشم زخم وجود نداشته اما برخی آیات از جمله آیه �وَ إِنْ یَکادُ الَّذینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ � ( قلم/51 ) را بعضی از مفسران به این قضیه مربوط می دانند و در احادیث این موضوع به صراحت بیان گردیده و از جمله پیامبر اسلام می فرماید: چشم زخم حقیقت دارد و اگر چیزی بر قدر ( تقدیر ) پیشی می گرفت چشم بود. چشم زخم واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می دهد.
همچنین در تفسیر سوره حجر آیات 14 - 15 بیان شده است کافران مکه نیز در برابر معجزات پیامبر ( ص ) مدعی بوده که چشمانش در برابر مشاهده گشایش درهای آسمان مسحور گردیدند و در حقیقت پیامبر در چشمان ایشان تصرف نموده تا نتوانند حقیقت و واقعیت را از خیال جدا کنند. چنانچه کافران در تلاش بودند چشم زخمی به پیامبر ( ص ) برسانند که آنان از هر راهی تلاش نموده و تا آن حضرت را بکشند و یا دعوتش را به تعطیلی بکشانند از ساحران و جادوگران بهره گرفتند تا این کار را انجام بدهند.
در آیه67 سوره یوسف به امکان و حقانیت چشم زخم اشاره نموده و در این آیه حضرت یعقوب ( ع ) به فرزندان خویش فرمان داده که در هنگام ورود به مصر از یک دروازه شهر وارد آن نشوند و از آن جایی که فرزندان ده گانه ایشان افرادی زیبا و تنومند و جوان بودند از ایشان می خواهد برای در امان ماندن از چشم زخم مردم مصر از دروازه های متعدد وارد بشوند تا به چشم نیایند.
در حقیقت حضرت یعقوب ( ع ) از چشم زخم مصریان نسبت به فرزندانش دل نگران بوده که هر چند که آن حضرت بر این نکته تأکید ورزیده که قدرت انسان های دارای چشم زخم به گونه ای بوده که او نمی تواند جلوی آن ها را گرفته، مگر آن که اراده الهی به این تعلق داشته که چشم زخم مردم در ایشان اثر نگذاشته باشد.
در روایات ساده ترین دستور برای رفع چشم زخم خواندن سوره ناس و فلق می باشد و پیامبر اسلام ( ص ) این سوره ها را برای امام حسن و امام حسین علیهماالسلام به عنوان تعویذ قرائت می فرمود.
از پیامبراکرم ( ص ) نقل شده است که فرمودند: هرگاه یکی از شما انسانی یا حیوانی را ببیند که از آن خوشش آید بگوید: آَمَنتُ بِاللهِ وَ صَلَّی الله ُعَلَی مُحَمَّدٍ وَ اَلِه تا چشم او به آن زیان نرساند.
از امام صادق ( ع ) روایت شده است: اگر کسی از شما چیزی از برادرش او را متعجب ساخت سه بار بگویید: ماشاء الله لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم. در برخی روایات گفته می شود که تکبیر بگویید تا تأثیر چشم زخم از بین برود و در امان باشید. همچنین برای دفع چشم زخم سوره یس را نوشته و همراه داشته باشید.
امام رضا علیه السلام در پاسخ سوال راوی که پرسید آیا چشم زخم واقعیت دارد؟ حضرت فرمود: آری، هرگاه تو را چشم زنند، کف دستت را مقابل صورتت قرار ده و سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین را قرائت کن و هر دو کف را به صورتت بکش. خداوند تو را از گزند آن حفظ می کند.
در مفاتیح الجنان آمده است: برای در امان ماندن از چشم زخم این دعا خوانده شود: �اَللّهُمَّ رَبَّ مَطَرٍ حابِسٍ وَ حَجَرٍ یابِسٍ وَ لَیْلٍ دامِسٍ وَ رَطْبٍ وَ یابِسٍ رُدَّ عَیْنَ الْعایِنِ عَلَیْهِ فی کَبِدِهِ وَ نَحْرِهِ وَ مالِهِ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ اِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسیرٌ.