ولایت

بار ولایت بنه از کتف خویش
نیز بدین بار میاز و مدن.
کسائی ( از فرهنگ اسدی ) .
تا تو به ولایت بنشستی چو اساسی
کس را نبود با تو در این باب سپاسی.
منوچهری ( دیوان ص 155 ) .
آگه نه ای مگر که پیمبر که را سپرد
روز غدیر خُم ز منبر ولایتش.
ناصرخسرو.
یک امشب تازه داریم این نفس را
که بر فردا ولایت نیست کس را.
نظامی.
- ولایت منقبت ؛ با منقبت و مرتبت ولایت : حضرت ولایت منقبت امامت مرتبت واقف اسرار ازلی شیخ صفی الدین. ( حبیب السیر ) .
|| ملک پادشاه و زمین آبادان. ( غیاث اللغات ) . || شهرهایی که یک والی بر آنها حکومت و فرمانروایی دارد. ( از اقرب الموارد ) . مجموعه شهرهایی که تحت نظر والی اداره میشود : ولایت بصره هنوز به ابوموسی اشعری نسپرده. . . پس ابن عفان ، عثمان ولایت بصره با ابوموسی اشعری سپرد. ( فارسنامه ابن بلخی ) . || خطه. ( اقرب الموارد ) . سرزمین و خطه. || کشور. مملکت. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) :
گفت کز جمله ولایت روس
بود شهری به نیکویی چو عروس.
نظامی.
جهان را از عمارت داد یاری
ولایت را ز فتنه رستگاری.
نظامی.
وجود خلق مبدل کنند ورنه زمین
همان ولایت کیخسرو است و ملک قباد.
سعدی.
- ولایت قالوا بلی ؛ کنایه از ایمان است ، یعنی ایمانی که ارواح مؤمنان با خدای تعالی بدان میثاق و عهد کردند و پیمان بستند. ( برهان ) ( آنندراج ) .
|| در تقسیمات کشوری دوران اخیر، ناحیه ای کوچکتر از ایالت و معادل شهرستان در اصطلاح امروزی آن. || شهرو مولد و موطن هر کس ( غیر از پایتخت ) : من آمده ام تهران زمستان کار کنم و تابستان بروم ولایت. ( لغات عامیانه جمال زاده ) . || ( اصطلاح احکام نجوم ) بودن کوکب است در شرف کوکبی دیگر یا در خانه آن کوکب. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . || ( اِمص ) تصرف. || دوستی. || ( مص ) متکفل کار کسی شدن. ( غیاث اللغات ) . || دست یافتن بر چیزی و تصرف کردن در آن. ( منتهی الارب ) . مالک امر شدن وتصرف کردن. ( اقرب الموارد ) .
منبع. لغت نامه دهخدا

مسیله ولایت و اولویت یک مسیله ای است که خداوند متعال در ذات عالم هستی قرار داده و تمام امور عالم بر مبنای ولایت ایجاد و بنا گردیده است.
اگر یک مثال کاربردی در عالم طبیعت داشته باشیم مانند درختی که ریشه ی آن اولویت در حفظ بقا و ادامه ی حیات آن داشته باشد.
در مسایل زندگی ما انسانها نیز که خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی در هر جامعه ای محسوب می شود شخص ولی به عنوان مولی و اول شخص در حفظ امنیت و نظم و نظام این واحد کوچک نقش آفرینی می کند و متولی امور زندگی می باشد.

پیامبر ( ص ) فرمود: حُبُ‏ عَلِیٍ‏ حَسَنَةٌ لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ وَ بُغْضُ عَلِیٍّ سَیِّئَةٌ لَا یَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة
یعنی : دوستی علی بن ابی طالب حسنه ای است که با وجود آن، هیچ سیئه ای، آسیب نمی رساند. و دشمنی با علی سیئه ای است که با وجود آن، هیچ حسنه ای مفید نخواهد بود
پیامبر ( ص ) فرمود: دوستی علی ایمان است و دشمنی وی نفاق
پیامبر ( ص ) فرمود: بهترین برادران من علی است و بهترین عموهای من حمزه است
منابع:
کنز العمال. جمع الجوامع سیوطی، ج 6/ص 156
الصواعق المحرقة، ص 74

در این صورت هر یک ولی دیگری محسوب می شوند ) . و لیکن از باب استعاره در معنای دیگری نیز استعمال شده ، و آن نزدیکی چیزی به چیز دیگر است ، حال این نزدیکی به هر وجهی که باشد، چه نزدیکی به مکان باشد و چه به نسب و خویشاوندی و چه به مقام و منزلت و چه به دوستی و صداقت و چه به غیر اینها، که با این حساب کلمه ( ولی ) بر هر دو طرف ولایت اطلاق می شود، ( این ولی او است ، و او ولی این است ، یعنی از نظر مکان و یا خویشاوندی و یا مقام و یا دوستی و یا غیر اینها نزدیک وی است ) ، مخصوصا اگر معنای اصلی کلمه را در نظر بگیریم که عبارت بود از اتصال دو چیز به یکدیگر و نبودن واسطه ای بین آن دو این اطلاق طرفینی روشن تر می شود، چون یکی از آن دو چیز آن چنان در دنبال آن دیگری قرار گرفته که هیچ چیز دیگری غیر این ، به دنبال آن قرار نگرفته . ( ترجمه تفسیر المیزان )