هوشنگ

هوشنگ در شاهنامه، پسر سیامک و نوهٔ گیومرث است که انتقام قتل سیامک را با کشتن خزروان ( دیو ) از اهریمن می گیرد و پس از گیومرث به پادشاهی جهان می رسد.
واژهٔ هوشنگ به معنای کسی است که منازل خوب فراهم سازد، یا بخشندهٔ خانه های خوب است. لقب او در اوستا، پَرَداتَ ( Para - dāta ) ، به معنای مقدم و بر سر قرار گرفته است. این لقب در پهلوی پشداتَ و پیشداد ( Pēš - dād ) و در فارسی پیشداد شده است.
هوشنگ در اوستا «هئوشینگه» آمده است که از دو واژهٔ هوش و هَنگ است. هوشنگ از پادشاهان پیشدادی است و در اوستا بند ۲۱ا از آبان یشت و در بند ۲۴ از رام یشت نام هوشنگ آمده است. فردوسی؛ هوشنگ را به چَمِ هوش و فرهنگ گرفته است.
هوشنگ در میان پادشاهان و پهلوانانی که در یشت ها برای آنان قربانی می کنند، نخستین کس است. نیز لقب وی ما را به این فکر وامی دارد که هوشنگ، در روزگاری که یشت ها نوشته می شده، به عنوان نخستین شاهی شناخته می شده که بر جهان فرمان رانده است. همچنین می توان حدس زد که روزگاری در پاره ای اساطیر محلی، وی را نخستین انسان می دانسته اند. با توجه به اینکه در اساطیر ودایی، از هوشنگ نشانی نیست و در آنجا جمشید ( yama ) بر همه مقدم است، شاید بتوان نتیجه گرفت که هوشنگ، لقبی برای جمشید بوده است، که بعدها شخصیتی مستقل شده است. آغاز سلسلهٔ پیشدادیان از اینجاست. در برخی از متن های پهلوی هوشنگ و وئیکرد دو برادری هستند که یکی فرمانروایی و دیگری کشاورزی را بنیان می نهد.
در شاهنامه هوشنگ فرزندزادهٔ کیومرث است. هوشنگ بر دیو سیاه پیروز می شود. همچنین کشف آتش را به او نسبت می دهند. فردوسی استخراج آهن توسط هوشنگ از سنگ آهن را چنین سروده است:
از دو شاه افسانه ای هوشنگ و تهمورث، نام نخستین بیش از دومی در متن های اوستایی می آید. در یشت ۵، قهرمانان افسانه ای که برای آناهیتا قربانی می کنند، برشمرده شده اند. میان آنان هوشنگ را در می یابیم. بخش مورد نظر چنین است:

ساخت و به مردم خانه سازی آموخت. وی چهل سال پادشاهی کرد. از سنگ آهن، آهن گرفت، آتش پدید آورد و جشن سده بنیان نهاد. از چرم و پوست جانوران پوشاک ساخت. در شاهنامه هوشنگ از شاهان پیشدادی است که پس از کیومرث به پادشاهی رسید و انتقام پدرش سامک را که به دست دیوها کشته شده بود، گرفت. در زامیاد یشت، پاره ی 26 آمده که زمانی هوشنگ دارای فرکیانی بوده است. ( فرهنگ واژه های پهلوی دکتر بهرام فره وشی )

در برخی از متنهای پهلوی هوشنگ و �وئیکَرْد� دو برادری هستند که یکی فرمانروایی را بنیان می نهد و دیگری کشاورزی را. هوشنگ و تهمورث در برخی از روایتها جزء نخستین فرمانروایان افسانه ای فرض شده اند. هوشنگ را فرمانروای هفت کشور دانسته اند که دیوان و جادوگران از مقابل او می گریزند. دیوهای مَزَن ( مازَن یا مازَنْدر ) به دست او نابود می شوند.
در شاهنامه، هوشنگ فرزندزادهٔ گیومرث است. هوشنگ بر دیو سیاه پیروز می شود. کشف آتش را به او نسبت می دهند. بنا به روایت شاهنامه، هوشنگ روزی با تنی چند از ملازمان به سوی کوه می رود. از دور ماری تیره تن و تیزتاز را می بیند که دود از دهانش بر می خیزد. هوشنگ با نیروی تمام سنگی به سویش پرتاب می کند که به سنگی دیگر می خورد و به این ترتیب فروغ آتش پدیدار می شود و رازِ آتش کشف می گردد. جشن سده را یادبودی از این واقعه می دانند.
تاریخ اساطیری ایران
استاد دکتر ژاله آموزگار، صص ۴۶–۴۰
#پنجشنبه_ها_و_شاهنامه