هرات

مردم این شهر به زبان فارسی با لهجهٔ هراتی سخن می گویند. از دههٔ ۱۳۷۰ خورشیدی هرات مرکز جذب مهاجران زیادی از سرتاسر افغانستان بوده است. اما مردم اصلی این شهر تاجیک ها هستند، البته هم اکنون هرات دارای اقوام مختلفی است. دیگر اقوام ساکن در آن عبارتند از: تاجیک، پشتون، هزاره، ترکمن، بلوچ و عرب ( عرب خزاعی، عرب شیبانی ) . شهر هرات در غرب افغانستان، در یکی از هموارترین مناطق جغرافیایی افغانستان موقعیت دارد. هرات را در گفتارهای ادبی و رسمی هرات باستان می گویند. این شهر از بابت مناره ها و معماری های عالی و مجلل خود شهرت دارد و در گذشته و حال، هرات یکی از مراکز عمدهٔ آموزشی شمرده شده است. این شهر در سال ۲۰۰۹ پس از بررسی شهرهای مختلف جهان توسط سازمان یونسکو شامل برنامهٔ هزار شهر و هزار زندگی این سازمان گردید. بسیاری از شاعران، نویسندگان، عارفان و صوفیان فارسی در این شهر زاده شده یا زیسته اند، با این همه هرات به دلیل داشتن دو مرز مشترک با کشورهای ایران و ترکمنستان، دارا بودن بزرگ ترین شهرک صنعتی افغانستان و بزرگ ترین مرکز تجارتی افغانستان شناخته می شود.
هرات در مسیر قدیم تجاری خاورمیانه، آسیای مرکزی و جنوب آسیا قرار دارد که جاده های منتهی به ایران و ترکمنستان آن هنوز دارای اهمیت استراتژیک است. به عنوان دروازه ایران و ترکمنستان درآمدهای بزرگ گمرکی دارد. هرات دارای یک فرودگاه بین المللی می باشد. در تخمین ۲۰۲۰، ۵۷۴٬۲۷۶ نفر جمعیت داشت و در دره حاصلخیز هریرود واقع شده است. این شهر از طریق شاهراه اصلی حلقوی افغانستان به قندهار، کابل و مزار شریف، از طریق جاده غربی خود به مشهد ایران توسط اسلام قلعه و ازطریق جاده شمالی خود به شهر مرو ترکمنستان توسط بندر تورغندی وصل می شود. اخیراً مسوولان دولتی اعلام کرده اند که این شهر دیگر ظرفیت پذیرش جمعیت بیشتری را ندارد. درصد استفاده زمین های هرات؛ ۲۱٪ زمین خالی، ۱۸٪ مناطق مسکونی و ۳۶٪ آن را کشتزارهای حاصلخیز تشکیل می دهد. هرات به پانزده ناحیه و ده ها محلّه تقسیم شده است. از نمادهای این شهر ارگ هرات است. مسجد جامع و مناره های این شهر نیز از نمادهای دیگر آن به حساب می آیند.

از شمال با شهرستان مروست ( استان یزد ) ، از شرق با شهربابک ( استان کرمان ) و از غرب با شهرستان های بختگان، سرچهان و بوانات ( استان فارس ) و از جنوب با مشکان ( استان فارس ) همسایه است.
جمعیت این شهر بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، برابر ۱۳٬۰۳۲ نفر می باشد. هرات در سه راهی یزد، شیراز، کرمان قرار گرفته و به سه استان متصل است.
از جاذبه های این شهر می توان به سرچشمهٔ نهر مسیح در ۵ کیلوتری جنوب شرق شهر هرات، قلعهٔ ملکی، قلعهٔ محمد کریم خان، قلعهٔ محمد باقری، جنگل باغ شادی هرات و باغ معدن، منطقهٔ شکار ممنوع قره تپهٔ هرات و … اشاره کرد. بخش عمدهٔ این شهرستان زیر پوشش جنگلی قرار دارد.
شهر هرات دارای تنها رودخانهٔ دائمی استان یزد می باشد که دبی آب پیش تر بیش از ۴۰۰ لیتر بر ثانیه بوده ولی هم اکنون ۲۷۰ می باشد.
این منطقه به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود و هم جواری با استان های فارس و کرمان از نظر قومی و فرهنگی دارای ویژگی های ویژهٔ خود می باشد. این منطقه مابین استان های فارس، کرمان و یزد قرار گرفته که این منطقه همان آراتا ( هرات ) یعنی مرکز آریاییان می باشد . این موقعیت ویژه باعث مهاجرپذیری و رشد فرهنگ های گوناگون در این منطقه شده است. به گونه ای که امروزه در این شهرستان آمیزه ای از فرهنگ مردم فارس، کرمان و یزد مشاهده می شود؛ برای مثال لهجهٔ تکلم مردم ترکیبی از گویش های مردم فارس و کرمان می باشد.
از لحاظ پوشش مردم ساکن خود شهرستان پوشش آن ها با پوشش رسمی کشور یکسان است ولی در برخی از روستاهای پیشین بوانات الحاقی به این منطقه زندگی عشایری دارند و از تیرهٔ قرایی هستند. لباس آن ها بیشتر از لباس زنان قشقایی است که به زبان محلی لباس قری گویند.
منطقهٔ حفاظت شدهٔ جنگل باغ شادی بخشی از جنگل های استان فارس بوده که جدیداً در اختیار استان یزد قرار گفته و با وسعتی معادل ۹ هزار هکتار از نوع جنگل های زاگرسی و تنها منطقهٔ جنگلی استان است. پوشش گیاهی این منطقه: بنه، بادام کوهی، کیکم، ارژن، آلوچهٔ وحشی، درمنه، گون، شقایق وحشی و … است.

دو کلمه ی هرات و برات که اگر پیشینه تاریخی این دو کلمه را در جوامع بشری و حکمت نامگذاری و استفاده از این کلمات را جستجو کنیم بهتر به مفهوم این دو کلمه خواهیم رسید. کلمه هرات که نام شهری در افغانستان امروزی و زادگاه خواجه عبدالله انصاری می باشد و یک پیشینه مرکزی در علم و دانش و دانشگاه داشته است و برات که حکم یک برگه قرارداد در معاملات مادی را نقش ایفا می کرده است.
کلمه بَر در اصطلاح برهوت نیز که زادگاه حضرت هود پیامبر می باشد به مفهوم سرزمین حضرت هود هدایت کننده مفهوم دارد ولی چون این سرزمین در جای خشک و بی آب و علف واقع شده در اذهان کلمه برهوت تحت عنوان بیابان برداشت شده است. و اصطلاح بَحر با توجه به رفتار و مفهوم ذاتی آوای حرف ( ح ) در میان دو حرف ( ب ر ) یعنی زمین دارای عمق و دارای گودی. اصطلاح بُحران نیز که در مکالمات روزمره در حال استفاده می باشد یعنی مسئله ای که عمق پیدا کرده است.
با این تفسیر، اصطلاح بِِرکه نیز که در مکالمات جاری در حال استفاده می باشد با توجه به ذات آوای حرف ( ک ) ، اینطور به نظر می رسد که بَحرکه باشد یعنی زمین دارای عمق کم یا گودال و آبگیر کوچک باشد.
یک اصطلاحی که با این تفسیر مرتبط می باشد و در زمانه ما رایج می باشد اصطلاح هِر را از بِر تشخیص دادن می باشد. که در حالت های مختلف معانی مختلف و کاربرد خودش را دارد. یعنی تر و خشک یا پستی و بلندی را از هم تشخیص دادن یا تشخیص و عدم تشخیص و تمییز عمق مفاهیم و نداشتن سواد و عدم تمییز و تفکیک سود و زیان در مسایل جاری زندگی. به گونه ای که حتی حضرت باباطاهر عریان نیز در این خصوص گفته است؛
خوشا آنانکه هر از بر ندانند
نه حرفی در نویسند و نه خوانند
به نزد آنکه جانان می پرستد
چه کفر آنجا چه ایمان می پرستند