مهرگان

ما خواهانیم که پشتیبان کشور تو باشیم ما نمی خواهیم از کشور تو جدا شویم نمی خواهیم از خانه خود جدا شویم مباد جز این ای مهر نیرومند!
اوستا، مهر یشت، بند ۷۵
بنیاد و ریشه واژه مهر به واژه مشترک هندوایرانی miθra برمی گردد. این واژه در اوستا به صورت miθra «ایزد میترا» به کار رفته است. .
مهر یا میترا در زبان فارسی به معنای «فروغ، روشنایی، دوستی، پیوستگی، پیوند و محبت» است و ضد دروغ، دروغ گویی، پیمان شکنی و نامهربانی کردن است. با توجه به بند ۱۱۶ مهر یشت:
. . . مهر میان دو برادر نود و میان پدر و پسر صد درجه است و میان پیروان ده هزار درجه است.
بسیاری واژه مهر را «عشق، دوستی» معنا می کنند نه «پیمان و قرارداد» زیرا آنچه که میان روابط خانوادگی معنا دارد «عشق، دوستی» است و نه «پیمان و قرارداد». مهر به معنای فروغ و روشنایی و خورشید نیز به کار رفته است، در نخستین سدهٔ میلادی میترائیسم در سراسر روم گسترش یافت و نقش نگاره های برجامانده تأکیدی از گسترش این آیین دارد. برخی از این نگارهای به جا مانده نوشته ای دارند با عنوان «sol invictus» به معنای «خورشید همواره پیروز». این نوشته به معنی دیگری از مهر یا میترا، «خورشید» تأکید می کند.
پیشتر مهرگان با نام بغ یادی، بگ یادی ( bāgayādi ) به کار می رفته است، بر این اساس برخی بخش نخست این نام را baga - «بغ، خدا» و بخش دوم را yāda - «یاد، ستایش» و در کل به معنی «خدایان ستایش» می دانند. میترا در میان ایرانیان با لقب «بغ» بیان شده، به همین جهت احتمال اینکه منظور از «بغ» در بخش نخست واژه همان «میترا» و احتمال اینکه بخش دوم صورت صرف شدهٔ از yad به معنی «جشن» باشد در مجموع می توان آن را «جشن بغ»، «جشن میترا» یا «جشن مهر» ترجمه کرد هاشم رضی ایران شناس و مترجم ایرانی واژه «گان» را پسوندی می داند برابر با معنی جشن؛ بنابراین می توان این جشن را «جشن مهر» یا «مهرگان» نامید. ولی این گفته برخلاف ادبیات کلاسیک فارسی است که در آن بیشتر شاعران از رودکی، پدر شعر فارسی تا دیگران عبارت «جشن مهرگان» را به کار برده اند.

Zahak یا ضحاک با تلفظ های ریشه ای و اصلی به شکل زیر : ز آهک به معنای آفریده شده از آهک و نه خاک معمولی مثل آدم و " ز آهَ ک " به این معنا که خداوند آه کوچک یا ناچیزی در کالبد وی دمیده است در مقایسه با آه بزرگ دمیده شده در کالبد آدم در باغ پردیس یا فردوس یا جنت و یا باغ بهشت.
گردونه مهر میترائیان اولیه در دوران غار نشینی و امرار معاش از طریق شکار ( و نه میترائیان ثانویه ) بر خلاف بینش و باور مفسرین به معنای گردش خورشید بدور زمین نبوده است بلکه به معنای حرکت دایره وار عشق و زندگی که همیشه پس از یک دور کامل به نقطه آغاز بر میگردد و حرکت خودرا دوباره در مداری برتر و کمال یافته تر از مدار قبلی یا پیشین از نو آغاز می کند. دو آرم یا دو بازوی سمبل صلیب غلابی ( یا صلیب شکسته ) روی آن گردونه اشاره به این حقیقت ژرف داشته است که هرفرد انسانی حداقل دارای دو جنبه وجودی یا دو بُعد انسانی می باشد که یکی اصلی و آشکار و واقعی و تجربی و دیگری فرعی و پنهانی و غیر واقعی و غیر تجربی و سایه وار. خردمندان گم نام دوران میترائی بر این بینش و باور حقیقی بوده اند که هر مرد مانند میترا در پشت پرده ظاهر وجودی خود دارای یک زن مانند وارونه ( معکوس از لحاظ جنسی ) و هر زن مانند وارونه در پشت پرده ظاهر وجودی خویش دارای یک مرد مثل میترا می باشد. این بینش طلایی و باور حقیقی فراباستانی در سرزمین ایران به این حقیقت ژرف اشاره داشته و دارد که خدای عشق در باغ بهشت هر فرد انسانی را از دو نیم زوج در سطح کمال ایده آل خوبی و زیبایی و هنرمندی و دانایی و توانایی آفریده با هدف زوجیت هر فرد با خود و تجربه عشق خویشتن و بدون تولید مثل و همه افراد انسانی را بطور همزمان و هم سن آفریده و به هرکدام از آنها زندگی جاودانه اهداء نموده است. سمبل سواستیکای هندوان از سمبل روی گردونه مهر میترائیان اقتباس گردیده و خود گردونه به شکل samsara با تلفظ سَم سَرا ( به زبان تمثیل و فارسی قدیمی به معنای خانه زهر یا درد و رنج ) به زبان سانسکریت به معنای گردونه یا چرخه تولد و مرگ . معنای این سخن های خردمندانه باستانی این است که هرکدام از نیم زوج های بنیادی و خودی و آسمانی و بهشتی هرکدام از افراد انسانی به یک سهم مساوی و برابر با هم از حق زندگی دنیوی برخوردارند و هرکدام به ترتیب و نوبه خاص و ویژه خویش و پشت سر هم در یک دنیای واقعی و عینی و شهودی به ظهور و پیدایش می رسند و زندگی ها و عشق های دنیوی خودرا با غیر تجربه و سپری می نمایند.
البته از دیدگاه علمی امروز حقیقت خیلی ژرف تر و وسیع تر از این است و اگر فرصتی دست داد شاید بتوانم بحث را در خدمت خوانندگان گرامی ادامه دهم. در پایان به عنوان پیش پرداخت به این نکته اشاره می نمایم که در پشت پرده ظاهر مجلل و باشکوه رسم چیدن سفره هفت سین در جشن مهرگان میترائیان و نوروز پیشدادیان و کیانیان و واژه اوستایی - باستانی " خویدوده " معانی و راز های بسیار عظیمی نهفته اند که تاکنون توسط هیچ متفکر و اندیشمند و خردمندی چه ایرانی و چه بیگانه کشف نشده اند.