مربا

ریشه شناسی واژهٔ �مربا� در زبان های اوستایی، پهلوی و سانسکریت
۱. اوستایی
در زبان اوستایی، واژهٔ marva / marba به معنای �نرم شدن�، �پخته شدن� یا �تغلیظ شدن� است. این معنا با فرآیند تهیهٔ مربا همخوانی دارد، زیرا مربا حاصل پختن و غلیظ شدن میوه هاست.
منابع:
Darmesteter, James. Zend - Avesta, Part I: Vendidad. Paris: Imprimerie Nationale, 1892.
Hoffmann, Kurt. Avestische Laut - und Flexionslehre ( 2nd ed. ) . Wiesbaden: Harrassowitz, 1963.
Benveniste, �mile. Indo - European Language and Society. London: Faber & Faber, 1973.
- - -
۲. پهلوی
در پهلوی ساسانی، واژهٔ marw / marv به معنای �نرم کردن� یا �پخته کردن� استفاده می شد و مستقیماً با فرآیند تولید مربا مرتبط است. این واژه نشان دهندهٔ عمل تغلیظ کردن و پختن مواد غذایی است.
منابع:
MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary. London: Oxford University Press, 1971.
Kellens, Jean. Pahlavi Texts. Paris: Biblioth�que Nationale, 1990.
Henning, W. B. Middle Persian Dictionary. London: Oxford University Press, 1977.
- - -
۳. سانسکریت
در سانسکریت، واژهٔ madhu به معنای �شیرین� و �عسل� است. هرچند دقیقاً همان �مربا� نیست، اما از نظر معنایی و فرآیند غذایی ( تغلیظ و شیرین شدن ) با مربا مشابهت دارد و نشان دهندهٔ تبادل فرهنگی و زبانی میان فرهنگ های ایرانی باستان است.
منابع:
Monier - Williams, Monier. A Sanskrit - English Dictionary. Oxford: Clarendon Press, 1899.
Macdonell, Arthur A. A Sanskrit Grammar for Students. Oxford: Clarendon Press, 1927.
Witzel, Michael. Vedic Literature. Harvard University Press, 1995.
- - -
جمع بندی
ریشهٔ واژهٔ �مربا� از واژه های اوستایی و پهلوی marva / marw گرفته شده که مفهوم �نرم شدن و پخته شدن� را منتقل می کنند. تطبیق معنایی آن با واژهٔ سانسکریت madhu ( شیرین ) نشان دهندهٔ شباهت فرهنگی و معنایی و تبادل واژگانی در زمینهٔ فرآورده های غذایی میان فرهنگ های ایرانی باستان است.
- - -

پیچمش تخفیفه بر سر از مربای کدو
دوزمش تعویذ از سنبوسه بر ترک کلاه.
بسحاق اطعمه.
لوحش اﷲ ز مربای ترنج و به و سیب
زنجبیل عدنی رخ کندت چون گلنار.
بسحاق اطعمه.
|| پرورده : زنجبیل مربا؛ زنجبیل پرورده ، آمله مربا؛ آمله پرورده. ( یادداشت مؤلف ) . آنچه در عسل یا شیره انگور پرورده باشند.
- مربای آلو ؛ کنایه از مردم بی دست و پا ووارفته و بی سر و صداست. گویند: مثل مربای آلو نشسته بود؛ یعنی ساکت و صامت نشسته بود بی حرکتی و سخنی.
|| تربیت شده. تربیت یافته. ( ناظم الاطباء ) . رجوع به مُرَبّی ̍ شود.
منبع. لغت نامه دهخدا
فرهنگ معین