قوم لاک ( لک ) در داغستان
دهستان قمق ( قوموق )
زبان قوموقی زبان رسمی داغستان در سده ۱۹
قوم قوموق ترک تبار
لاک در زبان تالشی به معنیه قسمت بالایی flank در چهارپایان هست و در فارسی احتمالا بالای قلوه گاه باشه که مثل یک فرو رفتگی و گودی هست . مردم تالش با توجه به این قسمته بدن دام ها گرسنگی، بیماری و خوش اشتها
... [مشاهده متن کامل] بودن دام ها رو تشخیص میدن. از این واژه کلمه لاکَه درست شده که به ظرفی با فرو رفتگی تراشیده شده از چوب گفته میشه و از این وسیله برای پاک کردن برنج و کارهای دیگه استفاده میشد. در گذشته مردمان تالش ابزار چوبی آشپز ی رو از چوب میتراشیدند و به کنندگان این کار لاکَه تاشون گفته میشد و اسم هاشون به جا مونده. امروز یکی از این مکان ها در جاده پونل به خلخال هست و یکی دیگه در کوه های اسالم و در مازندران هم مکانی وجود داره که بهش لاک تراشان گفته میشه که فارسی شده همین واژه هست . این واژه در لاک پشت هم همین معنی رو داره و از این ظرف گرفته شده . سگ لاک در شعر سوزنی در توضیحات بخش دهخدا هم به معنیه سگ گرسنه هست که این قسمت از بدنش گود شده . این قسمت بدن دام ها بر اثر تنفس دارای حرکت پی در پی ریتمیک هست و در تالشی از این ویژگی ریشه لاکوُنستِه هم ایجاد شده به معنیه تکان دادن و جنباندن. با تغییر حرف کاف به حرف قاف در واژه لاک واژه لاق و بعد لق ایجاد شده به معنیه شل و تکان خورنده. احتمالا واژه لِکَه در تالشی به معنیه کرت های مزارع برنج هم از این ریشه هست. در انگلیسی هم واژه lake یعنی دریاچه از همین ریشه گرفته شده و به معنیه فرو رفتگی و گودی هست.
لاک=لاس
ای کمال النسب از بهر خداوند مگوی
کان ندیمان گزیده ز کجا کردی روی
هریکی همچو سگ لاک دوان از پس بوی
ضرر نقل و هلاک قدح و مرگ سبوی
سوزنی سمرقندی
در مهاباد اصفهان به پلاستیک گفته می شود
لاک lak: [اصطلاح صنایع دستی] چوبی ویژه ی خمیرگیری و آب کردنِ کشک یا مالش دادنِ چای
شانه سازی
لاک ( Lock ) :[ اصطلاح توییتر]وقتی توییتر حساب کاربری شما را بنا به دلایل مختلفی ( غیبت طولانی مدت، فالو کردن پشت سر هم و… ) غیرفعال کند، به این عمل لاک می گویند. معمولاً هم وقتی حساب کاربری شما از لاک
... [مشاهده متن کامل] خارج می شود، دو سه روز طول می کشد تا فالوئینگ های شما مجدداً بارگذاری شود. مثلاً: �حساب کاربریم لاک شده بود، کسی رو آنفالو نکردم. �
Nail polish
لک، لاک
Lac Seedبه فارسی لاک نامند؛ صمغ نباتی است که در مملکت هند و بنکاله به هم می رسد و از سر شاخه های بعضی اشجار بر می آید و منعقد می گردد و سرخرنگ شبیه به توت سرخ بعضی حب های آن تا به قدر لیموئی و نارنج می باشد و قوت آن تا ده سال باقی می ماند.
... [مشاهده متن کامل]
طبیعت آن در دوم گرم و در سوم خشک و در اول گرم و در دوم خشک نیز گفته اند و مغسول آن الطف و غیر مغسول آن اقوی
خواص : باز کننده و پاک کننده و حل کننده و تمیز کننده اخلاط است. مصرف آن برای علاج فلج و سرفه و آسم و خفقان و تقویت معده و کبد و احشاء و بازکردن گرفتگیهای مجاری کبد و طحال رافع و استسقای گوشتی و یرقان و ضعف کلیه و تمیز نمودن اخلاط سرد و درد کبد و حل کردن تورمهای داخلی بدن و برای طحال مضر است و مصلح آن مصطکی است و مقدار مصرف آن تا یک مثقال تجویز شده است
افعال و خواص دیگر آن: جلادهنده و محلل و پاک کننده اخلاط و حبس کننده، آشامیدن آن جهت فالج و نفث الدم[1] و سرفه و ربو و خفقان[2] و تقویت معده و جگر و احشا و گشاد شدن سده کبد و طحال و استسقای لحمی[3] و زقی[4] و یرقان و ضعف کلیه و سایر اعضا و پاک کردن اخلاط سرد و درد کبد و تحلیل اورام باطنیه نافع و آشامیدن یک دانگ تا دو دانگ مغسول آن با شیر بز تازه دوشیده به قدر سی مثقال جهت حبس نفث الدم مجرب.
[1] خونی که ظاهر شود در دهان.
[2] تپش دل
[3] آماسی باشد رخو در پلکها و اطراف و انثیان و روی و تن سفید و املس گردد.
[4] بیماری است که شکم بیاسامد و ناف بیرون جهد و چون بیمار حرکت کند آواز غلغل آب شنیده شود.
قرابادین کبیر، تألیف مرحوم سید محمد حسین عقیلی علوی خراسانی شیرازی
61. در Wu lu نوشته چان پو ( Čan Po ) در سر آغازهای سده چهارم، متن زیر درباره موضوع ’’مورچه لاک‘‘ ) ( yi tsi آمده است:8 ’’در سرزمین کو ـ فون ( Kü - fun ) ( در کیو ـ چن Kiu - čen ، تون ـ کینگ / Ton - king ) 1 مورچه هایی هست که روی گیاهان خزنده زمخت زندگی می کنند. مردم با بررسی داخل خاک پس از مشاهده خاکی که تازه شکافته شده باشد به وجود این مورچه ها پی می برند؛ آنها شاخه های درخت را در این نقاط فرو می کنند و مورچه ها از روی آنها بالا می آیند و لاکی تولید می کنند که به توده ای جامد بدل می شود. " اگر یادداشتهای واهی و خیالپردازانه آئلیان را نادیده بگیریم، 2 این کهن ترین اشاره به حشره مولد لاک است که آن را در زبان آنامی con môi، در زبان خمری kandîer، در زبان چامی mū، mur ، یا muor می نامند. 3 گفته نیمه افسانه ای چینی ها4 با آنچه گارسیا از دانسته های تجربی خاورزمینیان درباره این شگفتی طبیعت گزارش کرده است سخت همخوانی دارد: ’’مدتها بر خطا بودم. آخر به من گفته بودند در پگو ( Pegu ) رودها رسوباتی از گل ولای بر جای می گذارند و مردم ترکه ها را در این گِل فرو می کنند. روی این ترکه ها مورچه های بالدار بسیار بزرگ به وجود می آیند و آن طور که می گویند این مورچه ها مقادیر فراوانی لاک ( Lacre ) 5 روی شاخه ها به جای می گذارند. از کسانی که این اطلاعات را در اختیار من گذاشتند پرسیدم آیا به چشم خود این را دیده اند. از آنجا که درآمدشان ازخرید یاقوت و فروش پارچه های پالئام ( Paleam ) و بنگال بود، پاسخ دادند تا بدین پایه بیکار بیکار نیستند که وقت خود را صرف چنین اموری کنند؛ وانگهی همه می گویند که چنین است. بعدتر با مردی محترم که ذهنی جستجو گر داشت گفتگو کردم و او به من گفت درخت مولد لاک درختی است بزرگ با برگهایی شبیه به درخت آلو، و مورچه های بزرگ بر شاخه های کوچک آن لاک باقی می گذارند. این مورچه ها در گل ولای یا درجای دیگر به وجود می آیند. آنها شاخه ها را غرق در ماده ژد می کنند، همانطور که زنبورعسل سازد، و این عین حقیقت است. شاخه ها را از درخت جدا می کنند و در سایه می گذارند تا خشک شود، سپس ژد را از شاخه می کنند و در بندهای خیزران می گذارند؛ بعضی مواقع ساقه را همراه با لاک کار گیرند. "6
... [مشاهده متن کامل]
در Yu yan tsa tsu7 چنـــــــــــین آمــــــــده اســـــــت:’’زیستگاه درخـــــــــــــت tse - kun 8 کامبوج ( چن ـ لا/ Čen - la ) است و در آنجا آن را lo - k‛ia ، *lak - ka ( یعنی lakka ، lac ) می نامند. 1 این مـــاده در پو ـ سه نیز تولید می شود. بلندای درخت به بیش از سه متر می رسد، و شاخه های آن انبوه و پربار است. برگهایش به برگ مرکبات ماند و در زمستان می ریزد. در ماه سوم سال گل می آورد شکوفه ها سفید رنگ اند میوه نمی آورد. وقتی مه غلیظ، شبنم، و باران شاخه ها را مرطوب می کند، tse - kun تولید می شود: گفته های فرستادگان سرزمین پو ـ سه، به نامهای وو ـ هایی ( Wu - hai ) و شا ـ لی ـ شن ( Ša - li - šen ) با گفته های فرستادگان سرزمین کامبوج، کــــه عبارت بودند از یک če č‛un tu wei 2 و چــــــــــــرامانایِ ( çramana )
شی ـ شا ـ نی ـ پا ـ تو ( Ši - ša - ni - pa - t‛o ) ( چیچانی بادرا Çiçanibhadra؟ ) ، می خواند. اینان گفتند: ’مورچه ها خاک را به پای این درخت کشیده در آن برای خود لانه می سازند؛ وقتی این تپه مورچه ها از باران و شبنم نم گیرد شود سخت شده به tse - kun تبدیل می شود. 3 tse - kun سرزمین کون ـ لون عالیترین کیفیت را دارد و tse - kun سرزمین پو ـ سه در مرتبه دوم قرار می گیرد. ‘"4
در اینجا بحث درباره لاکِ رزینی یا لاک باتومی Gummi lacca ) ؛ در فرانسوی، ( laque en bâtons است که آن را کینو ( kino ) نیز می گویند و حشره ای بنام کوکوس ( Coccus ) یا Tachardia lacca آن را تولید می کند که بر درختان گوناگون می زید و در چینی آن را یا tse - kun یا tse - ken می گویند. چو تا ـ کوان در رسوم کامبوج این لاک را با نام دوم آورده؛2 و در Pen ts‛ao yen i از آن با نام نخست یاد شده است. 3 در روزگاری پیشتر از این، در T‛an hui yao در یادداشت مربوط به پیائو ( P‛iao ) ( برمه ) ، از لاک با نام یاد و گفته شده که در آن سرزمین تالارهای نیایشگاهها را با آن می پوشانند. بسا که این واژه آوانگاشت واژه ای بیگانه باشد؛ لی شی ـ چن آن را به بربرهای جنوب نسبت می دهد.
نمی توان گفت پو ـ سه ای که در متن Yu yan tsa tsu آمده، ایران است؛ گواه این مدعا همین بس که فرستادگان سرزمینهای پو ـ سه و کامبوج با هم بار می یابند، و محصول پو ـ سه با کون ـ لون ( K‛un - lun ) مالایا برابر هم گذارده می شود. بس روشن است که در اینجا مراد پو ـ سه مالایاست. خود محصول نیز از ایران نیست و حشره لاک را در ایران نمی شناسند. 4 باید این را نیز افزود که در Yu yan tsa tsu این محصولِ پو ـ سه همراه گیاهان پو ـ سه ایرانی که در صفحات پیش بحث شده شرح داده شده؛ و هیچ نشانه ای نیست که نویسنده، کوان چن ـ شی، تمایزی میان این دو نام هماوا قائل بوده است. 1 از کتاب در دست انتشار مرکز نشر دانشگاهی، به شناخت دو سویه ایران و چین باستان، ، بـــــرگردان فارسی مهرداد وحدتی دانشمند از ساینو - ایرانیکا اثر جــــــاوید برتولد لوفر، آمریکائی آلمانی تبار.
حشره لاک آن قدر فراوان یافت می شود که شاخه های درختان را از شیره بدن خود خیس خیس می کنند. برای جمع آوری شیره ها، در ماه اول و آخر تابستان، این شاخه ها را در حالی که حشره های لاک همچنان بر آن ها چسبیده اند، از تنه درخت می برند. سپس آن ها را تکه تکه کرده با آب گرم طوری می شـویند که هر گونه مواد رنگی از آن ها فرو بریزند. بعد هم از پارچه های صـافی عبورشان می دهند و آن چه به دست می آید در جایی می گسترند تا به صورت ورقه های نازکی، خشک شود.
... [مشاهده متن کامل]
دراین هنگام دیگر لاک صدفی آماده شده؛ منتهی هنوز به رنگ نارنجی می باشد. سپس با افزودن ماده سفید کننده می توان از آن لاک سفیدی به دست آورد.
پیـش از مصرف، لاک صدفی را در الکل حل می کنند. چون آن را بر روی چیزی می مالند پس از اندک زمانی الکل پریده، لاک باقی می ماند و جلا و درخششی به آن می دهد.
لاک صدفی را بر کف اتاق و بر روی مبل و صندلی هم می مالند. خشک شدن لاک بر اثر تبخیر آن است و این کار بسیار سریع انجام می گیرد. خشک شدن سریع لاک، یکی از امتیازها و دلیل مرغـوبیت آن است و به همین جهت مصرف بسیاری پیدا کرده است.
لاک صدفی نسبت به سایر لاک ها به راحتی سنباده می خورد و شفاف می گردد. منظور ما از دیگر لاک ها « روغن جلا » می باشد.
روغن جلا نوعی رنگ معمولی است ولی هیچ گونه رنگیزه ای، نه سفید و نه دیگر، در بر ندارد. این را از حرارت دادن مخلوط رزین های سخت، همراه با یکی از روغن های خشک شونده، به دست می آورند.
آب، الکل، صابون و سایر مواد پاک کننده بر روی لاک صـدفی لکه می اندازند. زیرا که این نوع لاک هرگز مانند روغن جلا مقاوم و آسیب ناپذیر نمی باشد.
این لاک همان shellac انگلیسی است . پوست سخت حشره ایست که در هندوستان و کشور های دیگر آنرا پرورش میدهند و خواهان بسیاری دارد . خیلی از ساخته های چوبی با این ماده پوشانده میشود . به خود حشره لاک و پوست سخت آنرا در انگلیسی shellac میگویند که میشود shel+lac یا به فارسی صدف یا پوست لاک. این پوست خشک را جمع آوری میکنند و یکی از صادرات کشور هند را شامل میشود .
این پوست در الکل اتیلیک یا اتانل حل میشود و وقتی به چوب یا ماده خوراکی پاشیده شود الکل موجود در آن فورا متصاعد شده و پوسته نازکی از آن روی چوب یا ماده خوراکی میگذارد . شیرینی های دارای شکر زیاد مثل آب نبات و بسیاری دیگر از شیرینیجات را برای
اینکه رطوبت هوا به شکر نرسد و آنرا چسبناک و بد نما نکند با کمی شلاک میپوشانند. پاشیدن این ماده روی چوب رنگ طبیعی چوب را نمایان میسازد و آنرا درخشان میکند و با فرسوده شدن لاک و الکل دیگر زیبایی چوب را نمیبینید مگر اینکه مجددا آنرا لاک و الکل کنید . خیلی از فراورده هایی که از کشور هند میاید با این ماده پوشیده شده و در بعضی اوقات مقدار زیادی از آنرا روی اشیایی مانند سبد بافته شده برای براق کردنش ممکن است ببینید . این ماده دهها مورد استفاده دارد.
