عقیق

عقیق. [ ع َ ] ( ع اِ ) مهره ای است سرخ رنگ که در یمن یافته شود، و جنسی است از آن که در سواحل دریای روم خیزد، تیره رنگ مانند آب که از گوشت نمکزده رود و در آن خطوط سپید خفی می باشد. ( از منتهی الارب ) ( از اقرب الموارد ) . سنگ سرخ ، و نوعی از نگینهای لعل. ( دهار ) . سنگی است مشهور. ( الفاظ الادویة ) . اجناس آن بسیار است در بلاد یمن و ساحل بحر روم و نیکوترین آن بود که بغایت سرخ و شفاف بود. ( از اختیارات بدیعی ) . بهترین او سرخ و زرد و سفید است. ( از تحفه ٔحکیم مؤمن ) . بر چند نوع است و سرخ آن که صفای لون بیشتر دارد به بود و آن در ملک یمن بیشتر است. ( نزهةالقلوب ) . معروف است و آن را نوعهای بسیار است لکن مخصوصاً باید در سنگ قرمز معروف استعمال شود، ولی عقیق سفید مقصودشان الماس نبوده زیرا قدما علم تراش آن را نداشتند و بعید نیست که مقصود از بلور بوده و یکی از سنگهای گرانبها و حکاکی شده است که بر سینه بند کاهن اعظم ، و هم یکی از سنگهای اساس اورشلیم بوده. ( ازقاموس کتاب مقدس ) . قسمی از بلور معدنی که به رنگهای مختلف متلون است. ( ناظم الاطباء ) . سنگی است سیلیسی وآبدار که از کانیهای مجاور کوآرتز است ، و آن سیلیس خالص است که دارای n مولکول آب است و این n ممکن است تا 18 مولکول هم برسد و نسبت به انواع مختلف عقیق مقدار مولکولهای آب فرق می کند. بطور کلی فرمول عقیق را میتوانم بصورت nh2o و sio2 بنویسم. به علت وجود همین مولکولهای آب است که اگر عقیق خرد شده را روی آتش بریزند مثل خرده های نمک تک تک می کند و آبش را از دست میدهد. عقیق بر خلاف کوارتز بی شکل - یعنی آمورف - است و خاصیت ژلاتینی و کلوئیدی دارد، بطوری که گاهی منظره صمغ را پیدا می کند و سبک وزن است. عقیق در طبیعت به رنگهای مختلف بسیار زیاد است این سنگ در قلیائیات مثل پتاس و سود حل میشود و وزن مخصوصش بین 1/9 تا 2/3 متغیر است ، و گاه آنقدر سبک میشود که ممکن است روی آب بایستد. سختی این کانی نیز از کوآرتز کمتر است و بین 5/5 و 6 می باشد. عقیق اقسام بسیار مختلف دارد و اگر مخصوصاً رنگ سرخ آتشی داشته باشد بسیار جالب است و در زینت به عنوان یکی از احجار کریمه مصرف میشود. قسم دیگر عقیق سنگی است به نام دلربا که در داخل آن ذرات میکا فراوان است و برق این ذرات جلوه مخصوصی به سنگ میدهد ( وجه تسمیه دلربا به همین مناسبت است ) . عقیق در نتیجه جریانهای آب در سنگهای سیلیسی یا سنگهای سیلیکات دار و یا در نتیجه برخاستن گازهای اسید از درون زمین ایجاد میشود و در خلال سنگهای دیگر بوجود می آید مخصوصاً در بین سنگهای آذرین سطحی که ساختمان سماکی دارد. ( فرهنگ فارسی معین ) . سنگی است شفاف به الوان ، و از آن نگین انگشتری کنند. و چون برنگ عقیق گویند مراد سرخ باشد. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . واحد آن عَقَیقة است. ( از اقرب الموارد ) ( دهار ) . ج ، عَقائق. ( منتهی الارب ) . و رجوع به الجماهر بیرونی صص 172 - 174 شود
... [مشاهده متن کامل]

نبیذی که نشناسی از آفتاب
چو با آفتابش کنی مقترن
چنان تابد از جام گویی که هست
عقیق یمن در سهیل یمن
رونقی بخارایی

عقیق یک نوع کانی از خانواده کوارتز ودر انواع شکل و رنگ در طبیعت وجود دارد. از انواا مختلف عقیق میتوان از:
عقیق شجر بهاری
عقیق شجر پائیزه
عقیق خزه ای
عقیق سلیمانی و همچنین انواع مختلف رنگ ها نام برد.