شاهنامه

به کوشش همه دست نیکی بریم
نباشد همی نیک و بد پایدار
همان به که نیکی بود یادگار
همان گنج و دینار و کاخ بلند
نخواهد بدن مر تورا سودمند
فریدون فرخ فرشته نبود
ز مشک و ز عنبر سرشته نبود
به داد و دهش یافت آن نیکویی
تو داد و دهش کن، فریدون تویی!

در شرح اشکانیان میگه :
چو کوتاه شد شاخ و هم بیخ شان
نگوید جهاندار تاریخ شان
کز ایشان جز از نام نشنیده ام !
نه در نامه خسروان دیده ام !
و فردوسی همونطور که خودش میگه
از این دوران تاریخ ایران یعنی
از اسکندر تا ظهور ساسانیان
اطلاعات کافی در اختیار نداشته !
فردوسی با منابع محدودی
که هزار سال پیش در دسترس داشت
تاریخ وقایع دورانی رو گردآوری کرد که
سه هزار سال قبل از خودش رخ داده بود !
این طبیعیه که با گذر ۸۰۰ سال از عصر اشکانی
و وقایع ناگوار و ویرانگری که به ایران گذشت ،
چیزی از سرگذشت اون زمان ها در منابع تاریخی
و اذهان مردمان باقی نمونده باشه . . .
ضمناً در شاهنامه به شاهان
پس از گشتاسپ کیانی ، بهمنیان گفته میشود
و دیگر تبار و اصل و نَسَبی
از سلسله کیانیان ندارند
همانطور که زال در زندان بهمن بیان میکند ؛
و نام بهمن از لحاظ واژگانی
تشابه لفظی و معنایی نزدیکی
به نام هخامنش دارد !

همراه با اساطیر رقابت ناپذیر ش
کل هم اجمعین افسانه های جهان
با شاهنامه فردوسی برابری نمیکنند !
اونوقت خود شاهنامه یه جمشید داره
که کل شاهنامه باهاش برابری نمیکنه ؛
زمانیکه دولتشهر های سومر در جنگ بودن
و هیچ امپراتوری وجود نداشت
ما تو ایران امپراتوری عظیم جیحون
( ۲۴۰۰ قبل میلاد ، Oxus Civilization )
رو داشتیم !
که همون امپراتوری فریدون است ؛
باستان شناسان تو تپه شهداد کرمان
کتیبه های ضحاک ماردوش کشف شده
که ۲۵۰۰ سال قبل میلاد قدمت دارن !
۱۲۰۰ سال قبل از کورش کبیر
وسعت امپراتوری کیکاووس
از درّه سِند ( ورود آریایی ها به هند )
تا بابل حمورابی ( کاسی ها ) و
مصر ( هیکسوس ) بوده !

که یزدان بسوزد به آتش تنش
نترسم که دارم ز روشندلی
به دل مهر جان نبی و علی
به این زاده ام هم به این بگذرم
چنان دان که خاک پی حیدرم
چو باشد ترا عقل و تدبیر و رای
به نزد نبی و علی گیر جای
جهان تا بود شهریاران بود
پیامم بر تاجداران بود
که فردوسی توسی پاک جفت
نه این نامه بر نام محمود گفت
به نام نبی ( ص ) و علی ( ع ) گفته ام
گهرهای معنی بسی سفته ام
فردوسی

هنگامی که زبان دانش و ادبیات در ایران، عربی بود، فردوسی، با سرودن شاهنامه با ویژگی های هدف مندی که داشت، زبان پارسی را زنده و پایدار کرد. یکی از بن مایه های مهمی که فردوسی برای سرودن شاهنامه از آن استفاده کرد، شاهنامهٔ ابومنصوری بود. فردوسی هنگامی شاهنامه را سرود که زبان پارسی دچار آشفتگی بود، و او از ماندگار شدن این آشفتگی و افزونی آن جلوگیری کرد. فردوسی در سرودن شاهنامه بیشتر از پارسی سره بهره برده و شمار واژه های عربی در شاهنامه تنها حدود ۷۲۶ تا است.
شاهنامه نفوذ بسیاری در جهت گیری فرهنگ فارسی و نیز بازتاب های شکوه مندی در ادبیات جهان داشته است و شاعرانی مانند گوته و ویکتور هوگو از آن به نیکی یاد کرده اند. شاهنامه بزرگ ترین کتاب به زبان پارسی است که در همه جای جهان مورد توجه قرار گرفته و به بسیاری از زبان های زندهٔ جهان ترجمه شده است. نخستین بار در سال ۶۰۱ خورشیدی، بُنداری اصفهانی شاهنامه را به زبان عربی برگرداند و پس از آن برگردان های دیگری از این اثر، ازجمله برگردانِ ژول مُل به زبان فرانسوی، انجام گرفت.
۲ اسفند ۱۳۸۸ پایان هزارهٔ سرایش شاهنامه بود. جشن جهانی هزارهٔ شاهنامه، با بودن نمایندهٔ ۱۹۲ کشور وابسته به یونسکو در پاریس، فرانسه در بنای این نهاد جهانی با همکاری بنیاد فردوسی برگزار شد. همچنین، آیین بزرگداشت هزارهٔ شاهنامه در کشورهای گوناگون به بهانهٔ ثبت آن در یونسکو ازجمله برلین، آلمان برگزار شد.
کهن ترین شاهنامه دستنویس موجود، نسخهٔ فلورانس مربوط به ۶۱۴ قمری است و پس نسخهٔ فلورانس، نسخهٔ لندن که مربوط به ۶۷۵ قمری است و پس از نسخهٔ لندن، نسخهٔ استانبول مربوط به ۷۳۱ هجری است.
فردوسی سرودهٔ خود و منبع آن را چندین بار «نامه»، «نامهٔ باستان»، «نامهٔ خسروان»، «نامهٔ شهریار» و از این دست نامیده، اما در هیچ جای، آن را «شاهنامه» یا در تنگنای وزن، «شهنامه» نام نداده است. تنها در یک بیت از هجونامه «شهنامه» آمده است. اما همهٔ آثار منظوم و منثور در آن روزگار را — که دربردارندهٔ پادشاهی ایران از کیومرث تا یزدگرد بود — بیشتر «شاهنامه» خوانده اند و نام منبع فردوسی هم «شاهنامهٔ ابومنصوری» بود. گذشته از این ها، منابع پس از فردوسی، اثر او را «شاهنامه» نامیده اند و در همهٔ دست نویس های آن و برگردان عربی بنداری نیز، نام آن «شاهنامه» آمده است. با نگرش به این نشانه ها و این که «شاهنامه» برگردان پارسی «خدای نامگ» در پهلوی بوده، گمانی برجای نمی ماند که نام این کتاب «شاهنامه» بوده است.