سوراخ

سولاق / solaq / sulaq اصلاً با معنای حفره یا محل تجمع آب ثبت نشده است.
بررسی نسخه ی اصلی دیوان با تصحیح Besim Atalay ( ترکی استانبولی ) یا Robert Dankoff ( انگلیسی ) چنین واژه ای را به آن معنا تأیید نمی کند.
🛑 واژه های ثبت شده برای مفاهیم مرتبط با سوراخ در دیوان عبارت اند از:
oyuq = غار، سوراخ
delik = سوراخ
yirtuq = پارگی
gedik = شکاف
اما هیچ جا "sulaq" به معنای سوراخ یا محل تجمع آب نیامده.
- - -
✅ بررسی ریشه ی فارسی واژه �سوراخ� بر پایه قواعد زبان شناسی:
🔍 ۴. تحلیل واج شناسی واژه "سوراخ" در فارسی:
سور اخ
سور: از ریشه ایرانی *svar - / *svaray - به معنی شکافتن ( با قیاس با واژه های اوستایی ) .
- اخ: پسوندی برای اسم سازی، مشابه در واژه هایی چون �بیراه�، �پرتگاه�.
📘 در فرهنگ واژه های پهلوی، ماکنزی نیز واژه های با ریشه "sūr - " دیده شده اند که به مفهوم رخنه یا شکاف نزدیک اند.
📌 نتیجه: �سوراخ� از ساختار واژه سازی فارسی پیروی می کند، نه ترکی.
- - -
❌ ادعای کاربرد �سوراخ� در ترکی = نشان دهنده ریشه ترکی بودن آن است
🔹 پاسخ: این مغالطه ی رایج و غیرعلمی است.
🔍 ۵. چرا �سوراخ� در ترکی محاوره ای دیده می شود؟
بسیاری از واژه های فارسی وارد محاوره ی آذری یا ترکی استانبولی شده اند، بدون اینکه ریشه ترکی داشته باشند:
مثال:
�مدرسه�، �تلویزیون�، �قطار�، �بیمارستان� ← همه غیرترکی و وام گرفته اند
📌 بنابراین صرف استفاده از واژه �سوراخ� در ترکی، دلیلی برای ترکی بودن آن نیست.
- - -
✅ جمع بندی نهایی:
ادعا وضعیت توضیح
�سوراخ� ریشه ترکی دارد؟ ❌ غلط ریشه در فعل فارسی سوریدن دارد
�سوریدن� لغت من درآوردی است؟ ❌ غلط در دهخدا، انوری، و متون ریشه شناسی معتبر آمده
�سولاخ� در دیوان لغات الترک هست؟ ❌ غلط واژه ای با این معنا ثبت نشده
� - لاخ� پسوند مکان ساز در ترکی است؟ ❌ غلط صرفاً در واژه هایی خاص با تحول واجی تاریخی، نه آزادانه
�سوراخ� در ترکی رایج است؟ ✅ بله، ولی وام گرفته از فارسی است
- - -
📚 منابع علمی مورد استفاده:
دهخدا، علی اکبر - لغت نامه
معین، محمد - فرهنگ فارسی
انوری، حسن - فرهنگ ریشه شناسی واژگان فارسی
Gerard Clauson - An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish
Doerfer, Gerhard - T�rkische und Mongolische Elemente im Neupersischen
Nişanyan S�zl�k - فرهنگ ریشه شناسی ترکی استانبولی
Mackenzie, D. N. - A Concise Pahlavi Dictionary

از لغات مثل ییلاق قشلاق دوزلاق بوزلاق اوتلاق و غیره بوده و پسوند مکان ساز است همچنین لغت سولاخ به شکل سولاق در لغتنامه شاهمرسی ودیوان الغات تورکی می باشد و به محل و حفره تجمع اب گویند

- - -
❌ ادعای اصلی:
�سوراخ� واژه ای ترکی است که از سو ( آب ) و - لاخ ( پسوند مکانی ) ساخته شده و به معنی "محل تجمع آب" است.
- - -
✅ پاسخ علمی با منابع و تحلیل ریشه شناسی:
1. 📚 واژه ی �سوراخ� اصالتاً فارسی است، نه ترکی
ریشه ی واژه ی �سوراخ� از فعل فارسی سوریدن ( سور = شکافتن، شکاف ایجاد کردن ) می آید. این واژه در متون کهن فارسی نیز دیده شده است.
لغت نامه دهخدا:
> سوراخ = شکاف، منفذ، رخنه.
ریشه از "سوریدن" ( شکافتن ) با پسوند - اخ برای اسم مصدر.
فرهنگ معین و برهان قاطع نیز واژه �سوراخ� را دارای ریشه در فعل سوریدن می دانند.
فرهنگ ریشه شناسی دکتر حسن انوری:
> �سوراخ� = از �سور� ( شکافتن ) � - اخ� ( پسوند ) . ریشه ایرانی دارد.
✅ در ترکی، واژه های رایج برای سوراخ:
delik = سوراخ
deşik = سوراخ
oyuk = فرو رفتگی، غار
gedik = شکاف
yırtık = پاره گی
هیچ کدام از این واژگان از �سو� ( آب ) مشتق نشده اند.
- - -
2. ❌ ادعای "سو لاخ = سوراخ" ساختگی است
2. 1. �سو� در ترکی = آب، بله درست است.
2. 2. اما � - لاخ� پسوند مکان در ترکی نیست!
در زبان ترکی ( اوزبکی، قزاقی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی ) ، هیچ گاه � - لاخ� به عنوان پسوند مکان استفاده نمی شود.
چیزی که به آن شباهت دارد، - لوق / - لیک / - لو / - لی / - لا است که به اسم، صفت، و گاهی مکان اشاره دارد.
مثلاً:
dağ ( کوه ) → dağlık = کوهستان
su ( آب ) → sulu = دارای آب
yay ( چراگاه ) → yaylaq = ییلاق ( از ترکی قدیم )
✅ ییلاق، قشلاق، باتلاق واژه های ترکی هستند، اما پسوند - لاق / - لاغ / - لاق در آن ها پسوند مکان نیست، بلکه از قواعد آوایی ترکی قدیم آمده اند و با تحول واجی به صورت خاصی در آمده اند.
📌 پسوند � - لاخ� اصلاً در ترکی به معنای مکان نیست که بتوان آن را روی هر کلمه ای چسباند.
- - -
3. ❌ �سوراخ� از ترکی نیست چون در ترکی برای آن معادل های بومی وجود دارد
اگر �سوراخ� ترکی بود، انتظار می رفت که در زبان ترکی، همان واژه استفاده شود. ولی چنین نیست:
زبان ترکی واژه �سوراخ�
استانبولی delik
آذربایجانی deşik / delik
قزاقی тесік ( tesik )
اویغوری تەشىک ( t�shik )
ترکی باستان دلیک و اویوک ( delik, oyuk )
📌 هیچ کدام از این زبان ها واژه ای به شکل �سوراخ� یا �سولاخ� ندارند.
- - -
4. ✅ دلایل وجود واژه �سوراخ� در محاوره ترکی زبانان آذربایجانی چیست؟
بله، برخی ترکی زبانان آذربایجان در محاوره غیررسمی گاهی می گویند �سوراخلار�، �سوراخدان� و. . . ولی این فقط وام گیری از فارسی است، چون واژه وارد محاوره شده، نه این که اصالتاً ترکی باشد.
👈 درست مثل اینکه ترکی زبانان می گویند:
تلویزیون، رادیو، برق، تلفن، قطار – ولی این ها ترکی نیستند.
- - -
5. ❌ مغالطه در تطبیق های ساختگی مانند �سو� �لاخ�
ترکیب دو واژه بدون رعایت قواعد صرفی - نحوی زبان ترکی و بدون شواهد تاریخی، نشانه تحریف جعلی و غیرعلمی است. اگر کسی چنین ترکیبی را ادعا می کند، باید بتواند آن را در متون قدیمی ترکی یا فرهنگ نامه های معتبر زبان های ترکی اثبات کند.
- - -
✅ منابع معتبر برای ریشه شناسی:
Doerfer, Gerhard. T�rkische und mongolische Elemente im Neupersischen
Clauson, Gerard. An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish
Nişanyan S�zl�k ( فرهنگ ریشه شناسی ترکی استانبولی )
فرهنگ ریشه شناسی واژه های فارسی، حسن انوری
لغت نامه دهخدا، معین، برهان قاطع
- - -
✅ جمع بندی نهایی:
موضوع حقیقت
�سوراخ� واژه ترکی است؟ ❌ خیر، فارسی است
�سوراخ� در ترکی کاربرد دارد؟ ❌ نه با این واژه، بلکه با delik, deşik
�سو لاخ� در ترکی وجود دارد؟ ❌ ساختگی است
ترکی زبانان �سوراخ� می گویند؟ ✅ بله، ولی وام گرفته از فارسی است
- - -

در چاله و حفره جمع می شود مفهوم سوراخ به فرو رفتگی هایی اطلاق می شود که آب از انجا رد می شود و در خود تورکی دیگر کار بردی نداشته ولی در فارسی بکار میرود و معادلی ندارد در تورکی دلیگ و دشیگ معادل ان است پسوند مکانی لاخ هم در اصل لاغ بوده در ییلاق قشلاق باتلاق نیز هست در لغتنامه شاهمرسی سولاغ ص666 دیوان الغات تورک تصحیح استاد صدیق

3 - همچنین سو در زبان فارسی به معنای جهت نیز هست پس واژه سو شما بر گرفته از سوی فارسی است چرا که کشور مغولستان به اب دسترسی نداشته و نداردو ترکها برای رنگ آبی از ماوی ( مایی ) عربی استفاده می نمایند .