سم

ممکن است عوارض مختلفی به تناسب هرنوع سم و مواد بنیادی و تشکیل دهندهٔ آن در شخص و جانداران پدیدار شود اما عموماً به این صورت است.
• استفراغ، اسهال و سرگیجه
• تب غیرمعمول
• ایجاد دمل، جوش و ضایعات جلدی غیرمعمول بر روی پوست و مخاط مختلف بدن
• و موارد دیگر.
درهنگام بروز یکی از علائم بالا در یک شخص بهترین توصیه این است که شخص را به نزدیک ترین و مجهزترین بیمارستان یا مرکز درمانی برسانید.

‏#venum وقتی مادهٔ سمی از راهٔ تزریق یا گزش واردِ بدنِ جاندار شود.
البته باید دانست که poison واژه ای فراگیرتر است و در جایِ آن دو دیگر نیز به کار می رود. toxin را نیز به فراوانی به جای poison به کار می برند.
خوشه واژه تَشان برابر toxin و ویش برابر سم، poison می توانید در زیر بنگرید:
♦️
نوواژه برای جایگزینیِ #to_toxify به معنای وارد کردنِ یک مادهٔ سمّی به درونِ آب، بدن، هوا یا . . . ، سمّی کردن، به سمّ آلودن، به سمّ آغشتن، و جُزین
ا↙️
#تشانیدن ( taš. �n. id. an )
یا:
#تشاندن ( taš. �n. d. an ) � 👈� تَش ( ستاکِ برساخته از ریشه ی نیاایرانیِ - taxš به معنای "دویدن، تاختن" ) - - اندن ( نشانه ی مصدر )
( پایینِ فرستهٔ بعد را ببینید. )
▪️مثال:
۱ - این فرآیند به برقِ فراوان نیاز دارد و بخشِ بزرگی از آب را می تَشانَد ( سمّی می کند. )
۲ - درمانِ پیشنهادی خونِ خرگوش را تَشاند و یک شوکِ ناگهانی و کشنده بر او وارد کرد.
🔺 توجه:
🔸� #toxin
🔸� #تشان ( taš. �n )
▪️مثال:
۱ - پژوهشِ ما برای تولیدِ تَشان ( توکسین، سمِ ) بر دو ستونِ اصلی استوار بود.
۲ - او همان زمان یادداشت هایی دربارهٔ ایمنی زایی به تشانِ ( توکسینِ، سمِ ) دیفتری نوشته بود.
🔹� #toxic ( al )
🔹� #تشانی ( تَشانی )
� یا:�� #تشانا ( تَشانا )
▪️مثال:
سه تا از ماده هایی که در پسابِ کارخانه وجود داشتند برای انسان تَشانا بودند.
🔸� #toxically
🔸� #تشانانه ( تَشانانه )
▪️مثال:
وقتی مغز نیز تَشانانه ( از نظرِ سم آلودگی ) درگیرِ بیماری شد، نشانه هایی چون سردرد، تاریِ دید و کوچک شدنِ مردکِ چشم ها پدید می آیند.
🔹� #toxoid تَشانی که اثرِ سمی اش را از بین برده باشند و برای ایمنی زایی در انسان بکار برند.
🔹� #تشان دیس ( تَشان دیس )
▪️مثال:
آن ها گروهی بودند که پولِ لازم برای خریدِ تشان دیسِ ( توکسوئیدِ ) کزاز در نیجریه را پرداخت کرده بودند.
🔸� #toxicant مادهٔ سمی
🔸� #تشانه ( تَشانه )
▪️مثال:
امروزه بر این باورند که تَشانه ها هم در غذاهای سالم و هم در غذاهای ناسالم یافت می شوند.
🔹� #toxicity سمّیّت
🔹� #تشانایی ( تَشانایی )
▪️مثال:
۱ - آزمایش ها نشان داده اند که این ماده دارای درجاتِ بالایی از تَشانایی ( سمّیّت ) است.
۲ - بادی شدید می تواند تَشاناییِ آن گازِ خطرناک را کاهش دهد.
🔸� #nontoxic
🔸� #ناتشان ( ناتَشان )
▪️مثال:
گزارش نشان می داد که آن گاز اگرچه ناتَشان ( غیرِسمّی ) بود، ولی فضای خانه را پر کرده بود.
🔹� #to_detoxify
or:� #to_detox
or:� #to_detoxicate
or:� #to_disintoxicate
🔹� #واتشاندن ( یا واتَشانیدن )
یا: #تشان زدایی_کردن
▪️مثال:
آن اتاق را خالی نگه داشته بودند تا بیمارانِ تَشانده ( مسموم ) با مونوکسیدِ کربن را واتَشانَند ( تَشان زدایی کنند، سم زدایی کنند. )
🔸� #detoxication
or:� #detoxification
or:� #disintoxication
🔸� #واتشانش ( واتَشانِش )
� یا:�� #تشان زدایی ( تَشان زدایی )
�
▪️مثال:
یک برنامهٔ جامع هم برای تَشان زداییِ مردمِ آن روستا داشت انجام می شد.
🔹� #toxicology
🔹� #تشان شناسی ( تشان شناسی )
▪️مثال:
آن ها ناچار شدند آزمایش های داروشناسی و تشان شناسی ( سمّ شناسی ) را دوباره انجام دهند تا نتیجهٔ پیشین را تأیید کنند.
🔸� #toxicologist
🔸� #تشان شناس ( تَشان شناس )
🔹� #toxicological
🔹� #تشان شناختی ( تَشان شناختی )
▪️مثال:
یافته های تشان شناختی ( سم شناختی ) نشان می داد که مراقبت های نخستی از بیماران خوب انجام نشده بود.
🔹� #toxigenic
🔹� #تشان زا ( تَشان زا )
▪️مثال:
آن ها می دانستند که با یک نوع کپکِ تَشان زا و خطرناک باید دست وپنجه نرم کنند.
🔸� #toxigenicity
🔸� #تشان زایی ( تَشان زایی )
▪️مثال:
قدرتِ تَشان زاییِ ( سم زایی ) این باکتری از باکتریِ مشابهِ پیشین بیش تر بود.
🔹� #exotoxin سمی که توسطِ باکتری های گرم مثبت و در میان یاختهٔ آن ها تولید می شود.
or:� #exotoxic
🔹� #برون تشان ( بُرون تشان )
▪️مثال:
با مهارِ بُرون تشانِ این باکتری می توان فعلاً حضورِ آن را در بدن نادیده گرفت.
🔸� #endotoxin سمی که توسطِ باکتری های گرم منفی ودر دیوارهٔ سلولیِ آن ها ساخته می شود.
or:� #endotoxic
🔸� #درون تشان ( درون تَشان )
🔹� #autotoxin سمی که توسطِ جاندار ساخته شده و ضدِ آن جاندار عمل می کند.
or:� #autotoxic
🔹� #خود تشان ( خودتَشان )
🔸� #antitoxin
or:� #antitoxic
🔸� #پادتشان ( پادتَشان )
▪️مثال:
در فهرستِ داروهایی که سفارش داده بودند نامِ پادزیست ها و پادتَشان ها را در بالای صفحه نوشته بودند.
🔹� #detoxicant
🔹� #تشان زدا ( تَشان زُدا )
یا: #واتشانه ( واتَشانه )
▪️مثال:
برخی از این گونه های زیستی را در ساختِ تَشان زداهای بسیار اثربخش برای استفاده های دارویی به کار می برند.
🔸� #hemotoxin
🔸� #خون تشان ( خون تَشان )
▪️مثال:
برخی از این خون تشان ها باعثِ آسیب به فرایندِ انعقادِ خون می شوند.
🔹� #toxicosis
🔹� #تشانستی ( تَشانَستی )
� یا:�� #تشان آلایی
� یا:�� #تشان آلودگی
▪️مثال:
این بیماری از نوعی قارچِ بیماری زا پدید می آید، و با واکنش های حساسیتی و تشان آلاییِ شدید خود را نشان می دهد.
🔸� #toxemia وجودِ سم در خون
🔸� #خون تشانِگی ( خون تَشانِگی )
▪️مثال:
خون تَشانِگیِ بارداری گاهی در میش های باردار — در هفته های پایانیِ حاملگی — نیز دیده می شود.
🔹� #toxemic
🔹� #تشان خونی ( تَشان خونی )
▪️مثال:
عارضه های تَشان خونی و جدیِ این بیماری را باید از همان روزهای نخست درمان کرد.
🔹� #biotoxin هر سمی که توسطِ یک زینده تولید شود.
🔹� #زیست تشان ( زیست تَشان )
� یا:�� #زی تشان ( زی تَشان )
🔸� #anatoxin سمِ ضعیف شده
تقریباً هم معناست با، toxoid .
🔸� #آناتشان ( آناتَشان )
🔹� #cytotoxin سمی که یاخته را تخریب می کند.
🔹� #یاخته تشان ( یاخته تَشان )
🔸� #cytotoxic مربوط به سمِ یاخته کُش
🔸� #یاخته تشانا ( یاخته تَشانا )
🔹� #cytotoxicity قابلیت یا میزانِ کشندگیِ سمِ یاخته کُش
🔹� #یاخته تشانایی ( یاخته تشانایی )
🔸� #neurotoxin سمی که به عصب آسیب می رساند.
🔸� #نویاتشان ( نویاتَشان )
� یا:�� #عصب تشان ( عصب تَشان )
🔹� #neurotoxic
🔹� #نویاتشانا ( نویاتَشانا )
🔸� #neurotoxicity ظرفیتِ آسیب رسانیِ سمِ آسیب رسان به عصب
🔸� #نویاتشانایی ( نویاتَشانایی )
🔹� #enterotoxin سمی که به سلول های روده آسیب می رساند.
🔹� #روده تشان ( روده تَشان )
🔸� #phototoxic صفتِ ماده ای که باعثِ حساسیتِ پوست به نور می شود.
🔸� #نورتشانا ( نورتَشانا )
� یا:�� #شیدتشانا ( شیدتَشانا )
🔹� #phototoxicity قابلیتِ حساسیت زاییِ یک ماده نسبت به نور
🔹� #نورتشانایی ( نورتَشانایی )
🔸� #nephrotoxin سمی که بر روی کلیه ها اثر می گذارد.
🔸� #گرده تشان ( گُرده تشان )
� یا:�� #کلیه تشان ( کلیه تَشان )
یا: #کلوه تشان ( کُلوه تَشان ( کُلوه یا قلوه نیز نام های دیگری برای کلیه هستند. ) )
🔹� #nephrotoxic
🔹� #گرده تشانا ( گُرده تشانا )
🔸� #nephrotoxicity قابلیتِ آسیب رسانیِ یک سم برای کلیه
🔸� #گرده تشانایی ( گُرده تَشانایی )
🔹� #hepatotoxin سمی که به جگر آسیب می زند.
🔹� #جگرتشان ( جگرتَشان )
یا: #کبد تشان ( کبد تَشان )
🔸� #hepatotoxic
🔸� #جگرتشانا ( جگرتَشانا )
🔹� #hepatotoxicity قابلیتِ آسیب زنندگیِ یک سم به جگر
🔹� #جگرتشانایی ( جگرتَشانایی )
🔸� #phytotoxin سمی که به گیاه آسیب می زند.
🔸� #گیاه تشان ( گیاه تَشان )
یا: #گیاتشان ( گیاتَشان )
🔹� #phytotoxic
🔹� #گیاه تشانا ( گیاه تَشانا )
🔸� #phytotoxicity قابلیتِ آسیب زنندگیِ یک سم به گیاه
🔸� #گیاه تشانایی ( گیاه تَشانایی )
🔹� #ototoxin سمی که به گوش آسیب می زند.
🔹� #گوش تشان ( گوش تَشان )
🔸� #ototoxic
🔸� #گوش تشانا ( گوش تَشانا )
🔹� #ototoxicity قابلیتِ آسیب زنندگیِ یک سم به گیاه
🔹� #گوش تشانایی ( گوش تَشانایی )
☑️ هم ریشه های دیگرِ #تشادن ، #تشان و #تشانگی در زبان های ایرانی و هندواروپاییِ غیرِایرانی:
نیاایرانی� 👈��دویدن، تاختن��➖� - tak
اوستایی�� 👈�به حرکت درآوردن، تازاندن ➖ - taxš
اوستایی� 👈� جریان یافتن� ➖� - tac
ختنی� 👈� جریان یافتن� ➖� - ttajs
خوارزمی� 👈� پیش رفتن� ➖� ham - ndxs
فارسی� 👈� تَخش ( تیر، خدنگ، ) تشی ( خارپشتِ کلان، ) تاختن، پرداختن، انداختن، اندازه و . . .
فارسی افغانستان ( ؟ ) 👈 تحریک و تحریض ➖ toš
سمنانی� 👈� خارپشت� ➖> t�ša
افتری 👈 خارپشت ➖> tašu
تبری 👈 سیخول ➖ taši
فریزی� 👈� اجازه ی تاختن دادن به اسب� ➖� - t�ĵin -
گزی� 👈� راندن، دنبال کردن� ➖� - tāžn
آسی� 👈� جریان یافتن� ➖� tağd
واخی 👈� کشیدن ، حرکت کردن� ➖� - teč
پشتو� 👈� راندن، به حرکت واداشتن� ➖� - tej
سانسکریت 👈 شتافتن ➖ t�kti
یونانی 👈 کمان، تیر ➖ τόξον
لاتینی 👈 کمانِ چوبِ سرخدار ➖ taxus
لاتینی 👈 زهر، سم ➖ toxicum
انگلیسی 👈 زهر، سم ➖ toxin
پورواهندواروپایی� 👈� شتابیدن، جریان یافتن� ➖� - tekⓦ
🔺 نکته:
برای دیدنِ فعلی دیگر از این ریشه بروید به: to save .
.
�������������������� ⏬⏬⏬
@JavidPajin�� 👈�� فرهنگِ ریشه شناختیِ نوواژگانِ همگانی و دانشی
♦️
نوواژه برای جایگزینیِ #to_poison
یا #to_empoison به معنای کشتن یا بیمار کردنِ یک جاندار با دادنِ سم به آن، �ریختنِ سم در خوراک یا نوشاکِ کسی، سمی کردن، سم افزودن، با سم کشتن، � مسموم کردن، آلودن و جُزین
ا↙️
#ویشتن ( viš. t. an )
یا:
#ویشیدن ( viš. id. an ) 👈 ویش ( ستاکِ برساخته از ریشه ی نیاایرانیِ - vīša به معنای "زَهر" ) - - یدن ( نشانه ی مصدر )
( پایینِ صفحه را ببینید. )
🔺نکته:
ستاکِ حالِ ویشتن می شود: ویش . ( بسنجید با: کُشتن —> کُش ، نُوشتن ( نوشیدن ) —> نوش . )
▪️مثال:
۱ - او گفت که آن کس را که چایِ رئیس را ویشته بود ( مسموم کرده بود ) دیده است.
۲ - نشتِ این ماده های شیمیایی کم کم آب را می ویشَد ( سمّی می کند ) و رود را به رودخانه ای مرده بدل می کند.
🔺 توجه:
🔹� #poison
🔹� #ویش
یا: #ویشه ( viš. e )
▪️مثال:
۲ - آزمایش ِ کالبدشکافی نشان داد که مقدارِ زیادی ویش ( سم ) در معدهٔ مردِ کُشته وجود داشت.
۳ - آرسنیک یک ویشهٔ ( سمِّ ) کشنده است که بسیار سریع عمل می کند.
🔸� #empoisonment مسمومیت، مسموم سازی
or: #poisoning
🔸� #ویشمان ( viš. m�n )
یا: #ویشتار
▪️مثال:
در این سده، میزانِ آدم کشی، هراس افکنی، ویشتار ( مسموم سازی، ) خیانت و . . . در آمریکا نسبت به مدت زمانِ مشابهِ سدهٔ پیش افزایشی چشم گیر داشته است.
🔹� #poisonous
🔹� #ویشا ( viš. a )
یا: #ویشنده
▪️مثال:
۱ - تو خودت می توانی فرقِ میانِ قارچِ ویشا ( سمّی ) و قارچِ خوردنی را بگویی؟
۲ - هزاران ماهیِ کمیاب بر اثرِ کیماهای ویشا ( موادِ شیمیاییِ سمّی ) در آب مردند.
🔺نکته:
برای دیدنِ کیما به معنای �مادهٔ شیمیایی� بروید: اینجا .
.
🔸� #nonpoisonous
🔸� #ناویشا

▪️مثال:
چندین مارِ ناویشا ( غیرِسمّی ) در این جنگل زندگی می کنند.
🔹� #poisonously
🔹� #ویشانه
▪️مثال:
برخی از این حشره ها ویشانه ( سَم ّدارانه ) می گزند و جای گزشِ آن ها تا چند روز می سوزد و می خارد.
🔸� #poisoned
🔸� #ویشته
▪️مثال:
گربه از گوشت های ویشته ( مسموم شده ) خورده بود و مرده بود.
🔹� #poisoner
🔹� #ویش گر
یا: #ویشنده
▪️مثال:
آشکار بود که او با نوعی خوراک ویشته بود و ویش گر ( فردِ مسموم کننده ) نیز از معرکه گریخته بود.
🔸� #poisonousness سمّیَّت، سمّی بودگی، زهرآگینی
🔸� #ویشایی
یا: #ویشندگی ( ویشَندِگی )
▪️مثال:
ویشاییِ ( زهرآگینیِ ) سخنانی که امروز به من گفت از ویشاییِ حرف های آن روزش کمتر بود.
🔹� #antipoison
🔹� #پادویش ( p�d. viš )
🔸� #poisonable
🔸� #ویشتنی
� یا:�� #ویش پذیر
یا: #ویش شوا ( ویش شَوا )
🔹 #food_poisoning
🔹 #ویشمان_غذایی
یا: #ویشمان_خوراکی
یا: #ویشمان_خورداری
یا: #ویشمان_فاده ای
🔸 #poison_ivy
🔸 #پیچک_ویشا
🔹 #to_de_poison
🔹 #واویشیدن
یا: #ویشه زدودن
☑️ هم ریشه های دیگرِ #ویشیدن ، #ویشه و #ویشتنی در زبان های ایرانی و هندی ایرانی اروپاییِ غیرِایرانی:
اوستایی� 👈 زهر� ➖� viš
اوستایی� 👈� زهرآلود� ➖� - vīšavant
فارسی میانه� 👈 زهر� ➖� vīš
فارسی میانه� 👈 زهر� ➖� wyš
سکایی� 👈 زهر� ➖� b�ta
فارسی� 👈� بیش ( نوعی گیاهِ سمّی ) ، گُش ( هر یک از اخلاطِ چهارگانه ) ، گیش ( خرزهره )
پشتو� 👈 زهر ➖� wəx
بلوچی� 👈� خرزهره� ➖� gīš
کردی ( ؟ ) 👈 زهر ➖ ax�
ارمنی� 👈� لاشه، مردار� ➖� gīš
سانسکریت� 👈 زهر ➖� - viş�
هندی 👈 زهر ➖ viš
بنگالی 👈 زهر ➖ biṣ
سینهالایی 👈 زهر ➖ vasa
نپالی 👈 زهر ➖ viṣa
یونانی� 👈� زهر� ➖� ίός
لاتینی�� 👈 ماده ی چسبنده� ➖� viscum
لاتینی� 👈 مایع چسبناک، زهر�� ➖� vīrus
انگلیسی� 👈� لجن� ➖� ooze
فرانسه ای� 👈� ویروس� ➖� virus
پ. ه. ا 👈� زهر، جاری شدن� ➖� ųeis
�������������������� ⏬⏬⏬
@JavidPajin�� 👈�� فرهنگِ ریشه شناختیِ نوواژگانِ همگانی و دانشی