ادعا که واژه ی فارسی �ستاندن� از فعل ترکی �ایستمک / istemek� ( خواستن ) گرفته شده، ادعایی نادرست، بی پایه و بدون پشتوانه ی زبان شناسی تاریخی است. در ادامه به صورت مستند و با ارجاع به منابع معتبر این ادعا را بررسی و رد می کنم:
... [مشاهده متن کامل]
- - -
✅ ۱. ریشه ی واژه ی �ستاندن� در زبان فارسی:
�ستاندن� از مصدر �ستان� در فارسی میانه و فارسی باستان آمده است. این واژه به معنی �گرفتن�، �بازپس گرفتن� و �پس گیری� است.
در فارسی میانه: stan - به معنی گرفتن و ربودن آمده است.
در فارسی باستان: واژه ی هم ریشه ی آن √stan یا �stā� به معنی �ایستادن� یا �قرار گرفتن� و گاه �تصاحب کردن� بوده است.
در اوستایی: stā - ( ایستادن ) و همچنین مشتقات مرتبط با �گرفتن� دیده می شود.
📚 منبع:
MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary, 1971
Bartholomae, Christian. Altiranisches W�rterbuch, 1904
Dehkhoda Dictionary, entry: �ستاندن�
- - -
✅ ۲. کاربرد گسترده ی �ستان� در واژگان ترکیبی فارسی:
فعل �ستان� به شدت پربسامد و تولیدگر در زبان فارسی است، و در بسیاری از واژگان فارسی وجود دارد:
واژه معنی
بازستاندن بازپس گرفتن
ربودن/بربودن از همین ریشه با تغییر واجی
خراج ستان مالیات گیرنده
دانش ستان محل آموزش
کشورستان منطقه تابع کشور
این تنوع ساختاری نشان دهنده ی یک ریشه ی کهن در زبان هندواروپایی است، نه قرض گیری از ترکی.
- - -
✅ ۳. مقایسه تطبیقی با دیگر زبان های هندواروپایی:
در زبان های خواهر فارسی ( مثل سانسکریت و اوستایی ) نیز ریشه ی stā - / stan - وجود دارد:
اوستایی: stā - = ایستادن
سانسکریت: sthā - = ایستادن، گرفتن موضع
📚 منبع:
Monier - Williams Sanskrit Dictionary
Mayrhofer, EWA ( Etymologisches W�rterbuch des Altindoarischen )
پس ریشه �ستان� کاملاً آریایی ( هندواروپایی ) و مستقل از ترکی است.
- - -
❌ ۴. چرا ادعای ارتباط با �ایستمک� نادرست است؟
فعل ترکی �ایستمک� به معنی �خواستن� است، نه �گرفتن� یا �تصاحب کردن�.
از لحاظ واج شناسی، فعل �ایستمک� به صورت های قدیمی تر خود در ترکی اوغوزی و قبچاقی نیز دیده می شود و ریشه ی آن به ترکی کهن برمی گردد، اما هیچ اشتراک ریشه ای یا صرفی با �ستاندن� فارسی ندارد.
صرف فعل در فارسی و ترکی کاملاً متفاوت است؛ ترکی زبان التصاقی و فارسی زبان تصریفی است.
📚 منبع:
Claus Sch�nig, "Turkic Languages" in The Turkic Languages, ed. Lars Johanson & �va �. Csat�, 1998
Lewis, Geoffrey. Turkish Grammar, 2000
- - -
✅ جمع بندی:
واژه ریشه نتیجه
ستاندن فارسی میانه و فارسی باستان ( stan - ) ریشه ی هندواروپایی دارد
ایستمک ترکی ( خواستن ) معنایی متفاوت دارد
بنابراین، ادعای ریشه گرفتن �ستاندن� از �ایستمک� کاملاً جعلی و خلاف اصول زبان شناسی تطبیقی است.
باز ستاندن. استرداد